xoves, 31 de decembro de 2015

Mensaxe multiusos Nadal/Noitevella/Aninovo. Ler baixo a propia responsabilidade


Foto: George Hodan

A sala do HULA na que instalaron o acelerador de radioterapia, polo que puiden ver no xornal, é branca e sen ornamento, agás por un detalle: unha paisaxe da Ribeira Sacra en panorámica, ocupando toda a parede contra a que se atopa o aparello. Probablemente a puxeron alí a propósito. Será o que vexa un paciente antes ou despois de se someter a radiación. Paréceme unha inxenuidade pensar que unha fotografía enorme dun río entre altos outeiros verdes ó sol poida aliviar o sufrimento que provoca o cancro. Mais eu non teño cancro. De feito, non dubido que poida funcionar. Tampouco o partido que goberna España, que decidiu poñer unhas eleccións xerais a 20 de decembro, cando demasiados votantes estarían a pensar no prezo do marisco, na reserva de mesa nun restaurante ou no modelo de tablet axeitado para un cativo de seis anos, pero non na importancia da súa decisión á hora de escoller papeleta. É máis: estráñame que non escollera un día de fins de decembro para anunciar algún dos seus moitos recortes orzamentarios ou a Lei de Seguridade Cidadá. Conxecturo que o contemplou e non logrou cadrar datas. O Nadal é esa época do ano na que máis doadamente se comunga con rodas de muíño. Porque unha xuntanza familiar ó estilo europeo meridional é unha moa das que precisaban dous burros para ser movidas. E o caso é que a xente é abnegada. Poucos haberá que rexeiten pasar por semellante proba de forza, por moito que se laien antes ou despois de ter que facelo cada ano. Nos últimos días do ano 2015, mantéñense as servidumes. Proclámase a liberdade individual para facer ou pensar case todo como signo de modernidade, agás no que respecta a costumes de hai séculos, ou milenios. Custa renunciar ó grolo acedo, tal vez porque iso representa renunciar tamén á sobremesa que rebaixa ese mal sabor.

martes, 22 de decembro de 2015

O pelello do veciño. Post electoral do ano


Foto: Ken Kistler

Escribir sobre un proceso electoral implica, coma escribir, en xeral, unha dificultade: a de dicir algo que non se teña dito xa. Certo que, ficando no ámbito galego, e especialmente no lucense-ourensán, as posibilidades multiplícanse. Os taxistas que afirman votar ó Partido Popular por considerárense empresarios (coma se isto significara algo, e sen decatarse, supoño, de que as simpatías de tal partido nese sentido tiran máis cara a banda de Amancio Ortega ou Florentino Pérez) case semellan sensatos a carón dos septuaxenarios que votan guiados pola influencia poderosa do costume ou, malia que o actual rostro do cartel non lles diga nada, e que mesmo lles pareza o fulano un señorito sen sangue, por respecto á memoria do Patriarca. Estes, coido eu, son máis numerosos ca esoutros que simplemente temen a suposta loucura das cabezas novas, que tamén ignoran o detalle esencial de que hoxe o absolutismo é imposible, porque a política se basea en medir cada paso dado, e porque todo paso é observado desde máis dun despacho, máis preto ou máis lonxe.
A min, do acto de votar, interésame máis outro aspecto, do que coido que case ninguén é consciente nin antes, nin durante, nin despois de levalo a cabo. Pregúntome se, tanto os que votan para que nada cambie, como os que o fan para que cambien algunhas cousas, como os que pretenden que todo cambie, verán que a súa decisión pode condicionar a vida do veciño durante catro anos, ou máis; hai xa causadas desfeitas que tardarán moito máis ca iso en arranxarse. Imaxino que non: só se quere saber o que pasa na casa do lado se se sospeita que estean a falar mal dun alí.
Para min, o acto de votar entraña tanto perigo coma disparar unha arma. Estou por pensar que sería preciso crear un carné tamén para iso. Tarefa imposible de tan complexa, por descontado. E difícil sería, de tódolos xeitos, afastar das urnas a eses taxistas e septuaxenarios empurrados pola fe cega e o único dó do propio pelello.

luns, 14 de decembro de 2015

Pedro Sánchez e o rebumbio


Foto: Shayna Michaels

Teríame gustado ser actor de dobraxe. Poñer voz a outros, profesión tan menosprezada coma meritoria. Non sei se teño certas aptitudes; son consciente, cada vez que vexo un filme español actual, de que, en comparación, non son malo como voz estándar non teatral. Invalídame, en cambio, unha carencia definitiva: nacín co timbre baixo. Cústame facerme oír, con moita frecuencia, nas situacións máis convencionais. O problema vese acrecentado nun país onde o ton medio é elevado en decibelios. Diría que, de tan alto como se fala, se afai o propio oído a tal volume ata o punto de que toda mensaxe a volume inferior (audible así e todo) resulta dura de escoitar. Din moitas linguas lucenses que as patronais do San Froilán esmorecen lentamente desde que ós donos das tómbolas lle privou o Concello de poñer a música en modo rebentatímpanos. Non se sabe se a idea, nestes lugares do rebumbio, é destacar a voz que os fai felices ou amortecer a que lles fala do que non queren oír.
Por iso non me estrañei do cambio de rexistro de Pedro Sánchez, candidato socialista ó Goberno de España, durante un mítin recente, non sei se na Coruña. Tal cambio consistiu en pregoar o seu discurso con aceno case furioso e voz desgarrada, áspera de forzala, cando el se viña caracterizando ata entón por unha sobriedade burocrática, moi acorde co seu aspecto. A outros, polo que lin, si que lles estrañou. Interpretaron desesperación e/ou desnorte nese cambio. Para min, limitouse a botar man do recurso que deixara sen explotar: a pose de camisa rachada. Neste país, se se fai ben, que tampouco é doado, é imán de empatías e votos, con independencia do que se diga. É remedio antigo: disque o éxito de moitos grupos de rock de vocalista ouveador, sobre todo en directo, reside na reminiscencia prehistórica do líder tribal a indicar o camiño cos seus urros. E neste país, polo visto, o tempo efectivo transcorreu moito menos ca noutros.

martes, 8 de decembro de 2015

Vidas sen mortos nos armarios


Foto: Piotr Siedlecki

Estiven lendo Máscaras rotas para Sebastian Nell, de Alberto Ramos. Non o fixera antes porque lle tiña certa prevención; xa se sabe o que adoita acontecer cos premios literarios. Esa prevención esvaeuse ás poucas páxinas. Pagou a pena. Un dos seus poucos inconvenientes é que a metade do paxinado (400 páxinas) ou máis consista en citas de Shakespeare. Púxome a paciencia contra as cordas, mais resistín e lin de corrido. Logo hai un momento no que desaparecen para pasar, sequera brevemente, a Oscar Wilde: agradecino. Tampouco é moi de estrañar esa reiteración: a novela é a transcrición dunha longa entrevista a un actor británico bastante aborrecible e enfermo de Alzheimer nos últimos anos da súa vida. É unha novela estimable, moderna, superior á media aquí. Seríao mesmo sen as citas shakespearianas. Claro que, sospeito, non lle darían o premio en tal caso, por moito que o merecera igual.
Non a xeito de crítica, repararei noutro detalle. A novela ten dúas personaxes principais. Unha é o propio actor, Sebastian Nell. A outra é Rebecca Graham, a xornalista de The Guardian que o entrevista e asinará o libro produto desas conversas. Non é unha simple intermediaria, non. É a actriz que lle da a réplica ó actor nesa longa función final. No retrato que se fai de ámbolos dous, Nell aparece coma un monstro unhas veces, coma un torpe malicioso outras, coma a persoa máis solitaria do mundo case sempre. Graham, en troques, é digna e equilibrada, sen matices. O desenvolvemento lóxico do argumento deixoume decepcionado. Hai un momento no que, se a transcrición da entrevista ficara en manuscrito inédito, puidera terse dado a sorpresa: é cando Nell a acusa de conspiradora e ambiciosa. Aí pensei que a novela, vista desoutra maneira, superaría o nivel que amosara ata entón, se se descubrira que ela si tiña o pasado escuro que negaba ter. Mais non, claro que non. Axiña Nell volve ser un bufón tristeiro e Graham, Nosa Señora da Rectitude. Obvio, xa digo: nun libro publicado por ela mesma, xamais admitiría a súa culpabilidade en asunto tan escabroso, de ser certa. Sería unha incongruencia de calibre groso.
O que me interesa deste detalle é o retrato das dúas personaxes, por maniqueo. Sen haber heroe nin vilán, unha é boa, o outro malo. Será que son moi de novela negra (da boa, da menos compracente), na que ninguén é totalmente bo nin totalmente malo, senón humano. Neste sentido, é o xénero máis realista que poida haber. E coido que xa imos maiores dabondo para aceptalo. Aparte, e concordaredes comigo, unha existencia sen morto ningún no armario, grande ou pequeno, debe ser algo tan inimaxinable coma soporífero.

martes, 1 de decembro de 2015

Soidade, materia obrigatoria


Foto: Martin Birkin

Di Elvira Lindo, sobre o libro que acaba de publicar acerca das súas experiencias ó longo de 11 anos en Nova York, que unha diferencia moi importante que percibe entre os anglosaxóns e os latinos é a visión que se ten da soidade. Para un latino, unha persoa sen moza ou amigos é unha persoa fracasada. Para un anglosaxón, unha vida solitaria é algo perfectamente común.
Non cómpre tomar ó pé da letra o que diga unha escritora que afirma que “se non xeneralizo, non escribo”. Non é prudente tomar ó pé da letra o que un escritor diga para presentar un libro, nunca, e menos hoxe. Un escritor non tira radiografías da realidade, e aparte, moitos séntense obrigados pola chamada cultura do espectáculo a dicir cousas tan dubidosas coma rechamantes: o que sexa na esperanza de competir con Netflix. E malia isto, recoñézolle tino á teoría da señora, no que atinxe á parte latina e en base á miña experiencia.
Ben sabe Lindo o latina que é España; que Galicia (a actual, polo menos) o é tamén sábeo calquera co sentidiño no seu sitio: nin ponliña irlandesa, nin carallos. Queda patente non só no abatemento de tantos lucenses nun día de orballo, senón en que, aquí, alguén sen parella nin amigos coñecidos é ese individuo rariño ó que as amas de casa e os xubilados considerados lle conceden, como moito, a súa “educación” no mellor nos casos. No peor, é o candidato número un a sacaúntos.
Por baixo destas actitudes revolve o instinto. Dado o concepto utilitarista que aquí se ten das relacións sociais, alguén desconectado da sociedade é alguén sen habilidade para subsistir.
O illamento é malo, non o vou negar. Pero teño a impresión de que algunha xente acumula amizades como un estudante de carreira técnica acumula coñecementos. Coido que non se sabe estar só, nin o importante que é saber estar só. Non sempre a soidade che bota demasiada leña na cheminea. Ten as súas vantaxes. Ás veces, na distancia e sen o rebumbio, as cousas vense moito mellor. Por outra banda, o solitario sempre se amosará máis agradecido coa compaña nos momentos nos que abandona o seu estado habitual ca quen viva todo o día pendente da multitude.
Non sei se poña un Change.org para que se inclúa a materia de Soidade no calendario lectivo. Claro que, vendo como lle vai á de Filosofía, habían tomar a proposición a chacota.

martes, 24 de novembro de 2015

Remedio para as almas afundidas


Foto: Lynn Greyling

Disque a depresión é a incapacidade para ser feliz. Non creo que sexa exactamente o mesmo, pero eu agora estou a darlle toques de futbolista á miña alma, que a teño á altura dos pés. Non é a primeira vez, e ultimamente pásame moito. Chega un a conclusións demoledoras tan de súpeto que non hai tempo de asimilación. O choque déixate coma Mark Botha ó cabo de minuto e medio no cuadrilátero con Tyson.
O que pasa é que vexo que se acurta a distancia entre un mesmo e, por exemplo, un veciño meu, poeta, ex articulista de El Progreso, no asunto da nostalxia. Case sempre que me ve, laméntase de que xa non quede encanto nesta cidade. O outro día lembrábame os cafés que había no centro corenta ou cincuenta anos atrás, aqueles que Ánxel Fole mencionaba con frecuencia nos seus contos e dos que se ve que lle custaba saír na realidade (non se lle reprocha; en Lugo nunca houbo máis que facer fóra da casa, sospeito).
Coincido co meu veciño, niso e en case todo. Xa non hai clase, en case calquera sentido. Na moda, no gusto musical, no consumo de alcol, en nada: considérase emblema fashion masculino o pantalón pitillo, música apreciable a de Pitbull e signo de modernidade botar froitas do bosque na xenebra en copa de balón. Os xornais, coma de costume, amplifican esta evidencia. A Primeira Guerra Mundial armouna oficialmente unha arroutada de Gavrilo Princip en Saraxevo. Era un nacionalista radical, anarquista, nin el mesmo o sabería ben, en todo caso un idiota, pero politicamente era algo. Os individuos das fotos de carné publicadas estes días na prensa que puxeron patas arriba Europa desde a ruta París-Bruxelas só semellan ter idea de como se  un cidetonanto de explosivos e da dobre alternativa: barba ou bigote raro. Dubido que todos eles coñeceran sequera a diferencia entre niqab e hiyab. Son unha personificación defectuosa do lema punk: “Non sei o que quero, pero sei o que non quero”. Non só a industria china produce malas imitacións. Semella característica propia dos tempos ou dexeneración por falta de fe na reflexión non materialista.
Probade a pensar sobre o que acabo de escribir sentados na terraza dun bar, nunha mesa de plástico ou metal, onde vos mirarán raro se vos ven lendo un libro. Notaredes de que falo.
Consello, se non petición, e desculpade a frivolidade se así o entendedes: fagades o que fagades agás un atentado terrorista, tanto se é botar gasolina no Eroski coma excusarvos diante dun dos captadores de ONG da rúa da Raíña, facédeo con clase. Non se pide petulancia: pídese algo de maxia, remedio de primeira para erguer esas almas do chan.

luns, 16 de novembro de 2015

Non vaian volver os roqueiros coa bisexualidade


Foto: George Hodan

Conta Manuel Rivas que unha vez, en certo programa chamado cultural da canle autonómica madrileña, un escritor, a xeito de crítica da súa novela Os libros arden mal, colleu un exemplar e botouno nun cubo do lixo. Literalmente, á vista das cámaras. Non sei se é casual que conte Rivas isto máis ou menos ó tempo que unha súa colega, a conto dos atentados de París, os definía no Twitter coma “violencia masculina”. A anécdota de Rivas é ben ilustrativa. A ocorrencia dela recibiu as reaccións que merecía.
A Rivas ben lle puidera ter valido o desdén exhibicionista do presentador do programa para facer publicidade da súa novela, se quixera. A intención da escritora semella inequivocamente encamiñada nesta dirección, pois pensar que de verdade considere válida e racional esa teoría súa custa. Tampouco se estrañaría un de que así fora, mais dubídoo.
Malia non ter relación aparente, lembro moitas entrevistas de traballo nas que fun directamente ofendido; unha delas, nun sindicato, por certo. A actitude dos entrevistadores imitaba a do líder dunha panda de navalleiros durante as probas de ingreso dun novo membro. Nesta situación, nunca avalían en función da intelixencia, senón da colloada. Non sei se vistes Asesinato de un corredor de apuestas chino, de John Cassavettes. Nunha escena, un malpocado é chamado ó despacho do dono do casino clandestino no que debe unha cantidade importante. Pregúntanlle en que traballa. El di que é urólogo. “Iso no meu idioma é un fontaneiro”, di o xefe dos falcatrueiros, sen traza de broma, cun desprezo frío nos seus ollos coma o cristal. O resto da entrevista discorre nun ton parello. Pois aquelas entrevistas non foron moi distintas. Eu decatábame do que se pretendía, madía levaba. Era só unha comedia para calibrar se eu era dos seus, algo que se facía estraño en ofertas dun traballo que non fora o de cabeza de cártel. En fin, nunca tiven paciencia para estas charlotadas, por dignidade. Algunha vez teño visto na rúa a algún daqueles malandros empresariais e tiven que volver a cara para que non me viran apertar os beizos en represión da risa.
O que as tres anécdotas teñen en común é a exaltación do cerebro en modo off como algo imprescindible. E nótese que falo de escritores e empresarios. Mesmo para xente en teoría reticente á puerilidade e preocupada polo práctico a fin de manter a flote un negocio, o impulso resulta irresistible. Dentro de pouco, os roqueiros, para volver ás radios, volverán coa leria de proclamar publicamente que son bisexuais, coma David Bowie no seu día. Coma se a alguén lle importara.

luns, 9 de novembro de 2015

A endogamia é mala, mala, mala


Foto: George Hodan

Non sei se sucede igual noutros sitios. Entre os lucenses, polo que teño visto, é moi típico, e sospeito que pode aplicarse ás outras tres provincias. Consiste no seguinte, é un supoñer: Alguén decide abrir unha carnicería, sen ter demasiada idea desta clase de negocio (en Lugo, o que se fai en caso de carencia fundamental de coñecementos é abrir un bar; sexa por non repetirse...). Resulta que non sabe nin como ha almacenar a mercadoría. Pérdeselle a carne toda. Un cliente, un descoñecido, decátase e recoméndalle facerse cunha cámara de frío. O carniceiro escoita, sempre escoita, sen chegar a seguir xamais o consello. “Cando teño xantado con este para que me veña dicir o que teño que facer?”, pensa, receoso por tras do ar falangueiro. É o único que analiza seriamente da situación. Como queira que a carne lle siga podrecendo, consulta a unha irmá, ou a un curmán co que ten un trato moi próximo, ou a seu pai, ou a súa tía. E, malia que lle suxiran como solución envolver a carne en follas de repolo e rezarlle tres avemarías diarias, o carniceiro fará o que se lle di. Sen dubidalo. E, por moito que persoas alleas lle insistan no inútil da medida, teimará en mantela mentres a familia teime en recomendala.
Nunca sei se é procedente citar a Fernando Sánchez Dragó. O caso é que este home dixo unha vez que a familia é o único sistema de seguridade social do mundo que funciona. Coa súa parte de esaxeración nesa exclusividade, é afirmación bastante certeira. Aquí, desde logo que si. A familia é banco de alimentos, entidade de crédito e oficina de emprego, entre outras cousas, todo nun. É o que queda cando non queda máis nada.
E, ó tempo, e como tributo por eses servizos, é a entidade básica de control do individuo nesta sociedade. (E noutras. Contaba James Ellroy que, na California dos anos 60-70, as sectas especializadas en captar adeptos coa carteira ben chea escollían a presa con moito coidado: nunca debía levarse ben coa parentela.) Por iso, cando sei de alguén que se atreve a seguir o camiño que desexa e non o que lle marca a familia ata o punto de romper relacións con ela, fico nun silencio impresionado. Ó rebelde tal vez non lle valla de moito, mais é mellor reacción cá frase que o resto do mundo lle ceibará, ese “Ti verás o que fas”, cruel e pusilánime, co que se deixa soa a unha persoa por non mollar os pés. Quen procura sequera un pouco de liberdade está condenado a un repudio mexeriqueiro. Confundir covardía con sentido común non é algo exclusivo de xente coma Mariano Rajoy.
Non sei por que se me ocorreu pensar nisto hoxe. Pode que o feito de que se tivera dado coma posible unha alianza total da esquerda galega prendera esta candea. En todo caso, esta aprehensión (definida como medo con frecuencia irracional a algo ou alguén) á hora de se fiar de descoñecidos explica moitas avarías na maquinaria desta terriña, e non só no social: tamén no político, como queda dito, e no laboral, no económico ou inclusive no editorial. Pero eu mesmo me sinto coma o cliente do carniceiro dicíndoo.

luns, 2 de novembro de 2015

As deficientes resistencias galegas



Foto: Виталий Смолыгин

Un amigo acode griposo a unha cita. Seica lla pegaron os seus sobriños, nenos de 5 ou 6 anos. Como se supón que teñen menos defensas no corpo, o virus saíu deles coma un amante dos chourizos ceboleiros sairía da feira de Santos de Monterroso. A semana anterior xa topara eu na Milagrosa cun ex compañeiro de clase con febre alta que me chamou o seu “anxo da garda” antes de pedirme un monllo de panos de papel; a el pegárallo súa avoa pola mesma razón de resistencia insuficiente. Eu, polo que se ve, non teño duda, que así din por aquí. Enfermo en tempada, como ten que ser. No resto deste sitio, vese que as resistencias andan baixas.
E falando de resistencia, marabíllame ou dáme pena, segundo teña o día, como os temas máis inanes, que non deberan sobrevivir moito tempo, semellan morrer e resucitar sen pausa aquí. Resistencia Galega nunca se deu conta, ou non o parece, de que nada sería sen as mesmas almas de cántaro que os tiran do limbo unha vez e outra, a cada detención de calquera mozo con barba e chándal, a cada orde de proscrición de calquera moza con gafas grandes capaz de falar galego normativo nunha panadería de barrio. O outro día, a nai do mozo detido aquí en Lugo, aí preto da Avenida da Coruña, se non lin mal, insistía en que o rapaz podía ser “independentista, pero non terrorista”. Témome que o matiz sexa inexistente para os ideólogos da operación. Hai veces que os nosos inimigos son os que nos manteñen con vida: unhas, porque lles convén; outra, por propia estulticia deles.
Tema distinto é ese remedo de debate sobre a existencia da propia Resistencia Galega. Tampouco o teño claro. Unha pota chea de cravos e explosivos digo eu que non é cousa que se leve no maleteiro do coche para ir matar os ratos do faiado da casa da aldea. Pero a saber; calquera explicación, sobre todo canto máis inconcibible, é hoxe altamente probable. Algo descorazonador que intúo nas actitudes dos que a negan, e o que me da máis que pensar, é unha percepción alterada do asunto por trabucar conceptos elementais. O cariño compasivo co que falan da suposta organización (defensa que eu acharía ofensiva se militara nela) suxire que non a consideran terrorista como non se considera asasino a quen quixo acoitelar costas alleas e viu como a folla do coitelo tronzaba antes de poder causar dano. Hai xa moitos anos, nun programa de televisión ríanse do grupo terrorista Terra Lliure porque a policía lles descubrira o “arsenal” oculto nun campo de fútbol: o máis daniño eran un par de bombonas de gas, das dos cámpings, coido que baleiras.
Do mesmo xeito, o meu amigo e o meu ex compañeiro non irían pensar que uns de cativiños e unha vella foran quen de facerlles pasar un par de malas noites e máis días nos que todo sabe a nada. Mesmo o chourizo ceboleiro.

luns, 26 de outubro de 2015

Sinceridade de altofalante


Foto: Linnaea Mallette

Xesús González Gómez é unha excepción ben agradecida na crítica literaria galega. É home que, cando di algo, da a impresión de que ese algo é xusto o que quería dicir. Contáronme dun adestrador que, nas roldas de prensa, poñía o seu equipo polas nubes; en cambio, preguntáballe sobre o asunto un amigo tomando unha cervexa e el abaneaba a cabeza e murmuraba, con desalento: “Non hai calidade”. González Gómez é un adestrador que todo o pía diante dun micrófono, e cun altofalante se for preciso. Isto ten o seu lado bo e o seu lado malo, naturalmente: gañas inimigos e espiles ó persoal. Pero que carallo, polo menos é outra cousa.
O outro día falaba el en Biosbardia do moito que lle desagradan as opinións de moitos escritores en galego ultimamente a conto das liñas editoriais en Galicia. Salvaba a Marcos Calveiro (que viñera dicir, no mesmo portal, que non había que mudar nada dentro, só fóra); o dos demais, parecíalle falar barato. Criticaba que eses escritores viñeran dicirlles ás editoras o que estas tiñan que publicar. Rexeitaba, pois, toda crítica ó seu criterio, supostamente intocable, cos argumentos de que o principal nunha editora é manter o negocio aberto, sobre todo nestes tempos (En que tempos, digo eu? Cando foron bos tempos para os libros?) e de que os que as critican o fan por egoísmo, porque non editan o que eles escriben. Aparte, parecíalle mal que llelo dixeran “sen poñer [os escritores] un can”.
Por unha banda, non se pode culpar a moitos escritores de cuestionar as liñas editoriais. Semella moi obvio que son mellorables, ou seméllao para min. Na cuestión do egoísmo, abstéñome de botarllo en cara a ninguén: non sempre está claro que quen se lamenta de que non se lle conceda unha oportunidade non a mereza. Sobre o aspecto económico, se un editor desexa gañar diñeiro, a suxestión máis atinada sería que se adique a producir manuais técnicos, prensa deportiva ou rosada e prospectos de medicamentos. Ós escritores vénsenos dicindo que non contemos con gañar cartos. O mesmo, malia que pouca xente o saiba, é aplicable a un editor de ficción literaria cun mínimo interese nese adxectivo, por norma xeral.
Pola outra, non vexo afortunado que se esixa a un autor, se quere publicar, que pague do seu peto a edición tratándose dunha editora non adicaba á autoedición. Este fulano xa espreme os miolos nunha tarefa que é esgotadora mesmo se o resultado é un libro cualificable de malo, a xuízo de cada persoa, non convén esquecelo. Se tamén debe facerse cargo da edición, impresión, distribución e promoción existindo entidades ás que se lles supón adicadas profesionalmente a tales cometidos, velaí unha pregunta que non é preciso transcribir.
Deixo para outro día un feito insólito que se da neste tema: que un crítico literario dea as mans cun editor.

luns, 19 de outubro de 2015

A humana trapallada, gracias a Deus


Foto:  Peter Griffin

Gonzalo Pérez Jácome, do partido Democracia Ourensana, acusou hai pouco a Xosé Manuel Baltar de forzar un equilibrio moi peculiar nas contas da Deputación de tal provincia. Supoñendo que estea o primeiro no certo, o segundo tería dado instrucións para que as cifras dos resultados contiveran ou remataran exacta e exclusivamente no número sete, xa houbera que inflar facturas, disimular gastos e o que fixera falta. Tal número sería fetiche para o señor Baltar, segundo a prensa. Como por aquí hai tempo que deixou de ser novidade (que non motivo de indignación) nun gobernante a contabilidade creativa, reparo no insólito das características da trapallada. Decepcióname un algo que se trate do número 7. Polo menos, o señor Baltar podía ter a deferencia de empregar o 9, o máxico por excelencia segundo a Cábala e na tradición céltica que lle debera ser máis próxima. Amosar certa cultura non ten por que ser sempre visto coma un acto de pedantería ou consecuencia da falta de actividade sexual.
E ó tempo, hei de recoñecer que me marabilla esa peculiaridade. Hai que ter en conta que esta disque é a época na que o primeiro para unha persoa sen o porvir garantido sería o obxectivo material, ou sexa, os propios intereses, e o demais quedaría supeditado a iso. Onte mesmo linlle ó filósofo Rüdiger Safranski definir a Andrea Merkel coma una persoa “sen ideoloxía”; claro que non sei se lle hai que prestar moita atención a este home: tamén aprecia nela ausencia de vaidade no exercicio do poder.
En fin: impulsos coma este do señor Baltar coa súa teima irracional cun número ou o daqueloutro, non lembro se político ou empresario deses que levan no peto unha presa de billetes presos cunha pinza metálica, que consultaba a unha suposta vidente á procura de guía para os seus vindeiros movementos, coido que poden ser considerados atavismos. E menos mal. O ser humano semellaba destinado a se converter nunha máquina antes mesmo da chegada das máquinas destinadas a se comportar coma humanos. Nunha sociedade, tránsito de economistas, técnicos e analistas financeiros, na que se pretende obrigar ó cidadán a saber detectar posibles calotes bancarios porque o Goberno, ó contrario do que sería o seu deber, non pensa impedilos, que maneira ía haber de sobrevivir aparte de se converter nunha computadora andante? Mais estas reminiscencias do ser primordial, ese número 7, esa vidente, son coma eses relampos de consciencia rebelde do heroe dun filme de ciencia-ficción ó que o vilán hipnotizou para que cumpra a súa vontade. Dan pé para unha ilusión que, con todo, non sei canto tardarán en me arruinar.

luns, 12 de outubro de 2015

Se a Baltasar lle morrera o camelo


Foto: Peter Griffin

A Jonathan Franzen déronlle unha pouca estopa crítica a conto da publicación da súa última novela, Pureza. Obxectáronlle, desde unha páxina do Guardian e outra do Harper's, a suposta negatividade da imaxe das súas personaxes femininas. Non lles importou, polo que se ve, que estas sexan centrais na trama. Franzen obrou aquí de neno ben educado na corrección política, sen recoñecemento.
O pero consiste en que as mulleres desta novela non se conducen de xeito moi admirable nin intelixente. Nelas abundan inseguridades, frustracións, decepcións e manías. Nada que non sexa do máis común neste mundo hoxe, onte e aventuro que desde hai milleiros de anos. A única noticia que se coñece de mulleres carentes destes lastres descualificantes chamados defectos humanos figura na Biblia; a virtude milagrosa desta Señora é ben dubidosa desde o punto de vista racional.
Franzen defendeuse co argumento de que cómpre saber diferenciar ficción de realidade. Coma se o retratado na súa novela non fora perfectamente realista. Paréceme un movemento temeroso de contrariar, coma dicirlle a un neno caprichoso de familia mileurista/subsidiada en Reis que o regalo carísimo que pedira non chegou porque tiña que traelo Baltasar e morreulle o camelo dunha hernia polo camiño.
Lin en algures un retrato doutro escritor, Roald Dahl, moi coñecido pola súa obra para nenos e rapaces (e menos polo resto, igualmente relevante). Dicíase alí que morrera “tramando canda os nenos unha conspiracións contra os adultos” ou algo polo estilo. Pois motivo hai para pensar que o logrou, post mortem e de xeito máis sutil ca unha revolución “física”. Ese lado infantil, irracional e intransixente, está a impoñerse en moitos humanos que xa non precisan amosar o carné de identidade para mercar unha botella de alcol destilado e poden guiar un coche, dirixir unha empresa ou entrar nunha lista electoral. O que lle ronca o nabo é que non fican nas súas casas coas persianas baixadas, como sería comprensible en alguén que coida ter nacido nun mundo que non lle corresponde. Polo contrario, poden e con frecuencia queren tomar parte nese mundo que, ó tempo, rexeitan cunha perrencha de calibre 30 se non se axusta á idea exacta que del teñen, algo que moi raramente ocorre.

luns, 5 de outubro de 2015

A moda da pedrada


Foto: Steve Buissinne

A cada punto se vai acrecentando a sensación de que se leva a inconsciencia como volven levarse os pantalóns rachados nos xeonllos entre as adolescentes. Hai veces que vou pola rúa e, a cada persoa coa que me cruzo, imaxínoa gustosa de recibir, perante calquera problema ou responsabilidade, unha pedrada na chola que a deixara fóra de combate durante o tempo que o inconveniente tardara en se resolver por mediación divina ou de terceiros. Cústame evitar pensar tal nun lugar (cidade, comunidade, país) no que unha simple festividade se converte nun fenómeno de multitudes e semella inspirar unha felicidade catártica, diríase a rentes do histerismo. Non en van é moi común, por exemplo, que certos médicos invoquen, como pretexto para a súa escasa ou nula comunicación co paciente, o dereito deste a non saber. Estes médicos son os típicos representantes do colectivo a nivel autonómico ou nacional, que dan a cara para os medios cun sorriso de dentífrico e aconsellan pedir cita antes de que doia; o que atende no centro de saúde é invariablemente máis pedestre: reprocha que non doia máis, tal vez, cala polo demais, receita medicamentos e expulsa da consulta con amigable desidia.
Dígoo a conto da lea que se armou ó saberse que a Volkswagen manipulou os sistemas de varios modelos para ocultar ata a metade das súas emisións reais de dióxido de carbono á xa moi maltreita atmosfera. Dígoo por isto como podería dicilo polos triunfos electorais de partidos políticos cunha podremia de tránsito ilegal de diñeiro e agasallos indebidos de dominio público. En ámbolos dous casos, trátase de enganos ben puerís. No primeiro, un condutor que de verdade crera que un bicho de varios centos de cabalos e carrozaría XXL queimaría o mesmo combustible ca un utilitario coma unha caixa de zapatos tería que ser ben inocente, o mesmo có votante que obviara as evidencias de mortos nos armarios do seu partido. Ou ben, e coido que vai máis por aí, voluntariamente cego.
Porque si. Fáiseme difícil imaxinar unha sociedade hedonista onde a saída laboral estándar é a escolla emigración ou oposicións, pero tal parece. Sexa por preguiza ou por sensación de demasiada distancia respecto ó que debera ser próximo, a reacción é a capitulación. Coma na canción aquela de Blur, dáse por boa calquera cousa con tal de chegar á casa, café e televisión. E pedrada. Se, ó acordar, o mal está onde o deixaron, sempre queda a opción digna de botar pestes cun estupor moi ben logrado, coma se se acabara de chegar e se atopara a casa revolta sen razón aparente. Que sexa a casa propia e se finxa non ter visto entrar ós ladróns, xa vai nos impostos.

luns, 28 de setembro de 2015

(In)dependencias


Foto: John Kovacich

Estamos na terraza da cervexería As Landras, que adoitaba ser centro de reunión de deportistas lucenses. Cando o Prone participaba na Copa de fútbol sala, nos tempos do ladrillo, algúns xogadores de fóra sentaban por alí a apostar cantos días seguidos duraba en Lugo o bo tempo: non máis de tres, coido que apuntaba Javier Orol. (Coma se me lera o pensamento, vexo entrar un futbolista do C. D. Lugo ó local.) Nunha pantalla, o Dépor está a meterlle 3-0 ó Espanyol. Os meus dous amigos, sentados a unha desas mesas metálicas horrendas, están a falar de oposicións. Volven suxerirme que prepare unhas: un deles, de seguro que sen malicia ninguna, aventura que daría un bo funcionario de prisións. Saio do apuro repetindo o contido dunha hipotética cinta gravada no caletre, rutineiro e sincero, acerca de incompatibilidades e inutilidades a partes iguais.
O da suxestión pouco afortunada, que non chega ós trinta anos, anda a estudar nunha academia. Igual facía o outro, ata que atopou un choio de moitas horas e tivo que abandonar os temarios a risco de que lle rebentara o pote. Pois un soldo máis ou menos suficiente non o libra de ter que botar contas arreo e ir case sempre co tempo demasiado xusto.
O primeiro, a propósito da situación do segundo, remata reparando no engano do sistema, como se dicía antes. Estráñase de que a vida adulta sexa unha máquina de crear necesidades e preocupacións, sen pausa, cando ó imberbe sen dirección definida por desafiuzar da casa dos pais se lle promete que o esforzo maior, a risco de sacrificar moita vida e praceres, que supón traballar para acadar un emprego estable lle traerá a satisfacción completa das primeiras e a desaparición das segundas.
Nun xiro repentino, o meu amigo pasa falar das eleccións catalás. Ás veces ten saídas así, nas que se amosa vivamente interesado en asuntos sobre os que un xamais lle oíra pronunciar palabra; non estou seguro de que sexa consciente do certo desconcerto que provoca. Tampouco llo pregunto, mais ocórreseme que o seu inconsciente ben puido establecer unha conexión entre ámbolos dous temas, ou ben que el mesmo sexa claramente consciente da similitude moi obvia entre eles. Tanto nun caso coma no outro, dáse un discurso irreal que reduce o funcionamento da existencia, unha vez feito o Sacrificio, a unha especie de episodio infindo de debuxos animados, e un público que lle da creto cunha inxenuidade inimaxinable na ficción máis improbable. Explicación non a teño clara. Se cadra, é que o famento chegou a tal punto que confunde unha rocha cun molete de centeo.

luns, 21 de setembro de 2015

Confianza na coitela


Foto: Talia Felix

Onte pola mañá leo no dominical de El País un artigo de Gabriela Wiener acerca dun grupo feminista madrileño que se fai chamar Scum Girls (as Mozas Escoura, en tradución aproximada). A fotografía amosa unha das súas manifestacións. Na pancarta que levan arrastro polo asfalto hai rotulado o lema “Somos malas, podemos ser peores” ou algo semellante, e debuxada a figura dunha moza termando dunha coitela. Disque unha das actividades do tal grupo consiste en se situar nalgún curruncho e “chamar a atención” (intúo que aquí Wiener, por simpatía, e non sei se tamén por camaradería, emprega un eufemismo) dos homes que pasan, que disque responden a esa chamada de atención con loas ás súas estampas e invitacións máis ou menos groseiras a chegar á terceira base, como diría un adolescente segundo certo cinema ianqui dos 50-60. Algunha das Scum rexistra todo en vídeo para penduralo logo nas redes sociais como proba da vixencia da cousificación. A falta de aclarar a natureza desas chamadas de atención, e sospeitando que serán máis ca ofertas para participar nunha enquisa, e se os homes que responden a elas o fan en serio ou coa chanza que tal vez presupoñan á actitude das mozas, a miña reacción habíaas decepcionar. Se chegara a pasar por aló neses momentos, veríanme seguir sen determe, incapaz de termar da risa, perante o ridículo da situación. Supoño que son un home extraordinario. O chiste é que, interrogada unha das Scum Girls acerca do xeito en que os varóns do seu entorno ven o seu grupo, confesa: “Cada día temos un problema con eles. É esgotador”. Diríase que fala con pesar e abraio. Coma se de certo non comprendera que empregar unha coitela como explicación de intencións e ideoloxía pode xerar certas tensións e reticencias. Se cadra a mensaxe se dirixe a homes non dabondo sutís para percibir esas connotacións en tal símbolo.
Despois, contra a noite, ceando, deume por mirar un telefilme. Adoitan ser moi dixestos. Os protagonistas eran unha parella, o típico. O papel dela era bastante plano: a muller inxenua que se namora do asasino sen saber que o é. El era un escritor de certo éxito e temática criminal coa estética estándar de literato televisivo-cinematográfico: a medias entre bohemio de Zara e político aznarista deses co cabelo longo pero ben lavado. Ó que se vía, o paisano érache boa prea: unha vez que enredaba a unha muller, adicábase a manipulala sentimentalmente ata afastala de familia e amizades e volvela tola de todo. Nada sorprendente nun telefilme; o desexable para un non incondicional como son eu tería sido un comportamento máis orixinal. Mais non, para satisfacción de centos de miles ou millóns de telespectadores, femininos na súa maioría, de seguro. Un telefilme sustenta o seu éxito en dicir á súa audiencia xustamente o que esta desexa oír. Para o caso, que os homes con inclinacións artísticas, e permítome a arroutada de engadir que intelixentes, son uns rariños perigosos. Moito.
É curioso como individuos en teoría tan distantes coma as mozas integrantes das Scum Girls e tantas amas de casa de mediana idade e mentalidade conservadora poden chegar a ter tanto en común. Para o pistoleiro dos filmes do Oeste de Sergio Leone, o revólver era o seu mellor amigo, o único no que sentían que podían confiar. Tanto para unhas coma as outras, a amiga é a coitela.

luns, 14 de setembro de 2015

As paixóns inflamables (e prescindibles)



A Gerard Piqué, central do F. C. Barcelona, moitos seareiros levaban tempo a asubiarlle non ben tocaba a bola nos partidos da selección española como local. O motivo, parece, non era tanto que se tivera el manifestado a prol do referendo catalán (nunca a prol da hipotética independencia, por certo), coma o seu xeito de celebrar os triunfos do seu equipo. Sobre isto opino que fixo unha exhibición de mediocridade. Non hai peor celebración do éxito dun ca lembrar o fracaso alleo. Semella Piqué ser dese tipo de deportistas que entenden que non hai contrincantes, senón rivais.
A cousa non debera dar para máis, pero a tal punto chegou a teima da prensa da rama Tomás Roncero que tivo que saír explicar en rolda de prensa os seus actos. Seica a súa declaración máis destacable foi que el sempre se alegrará da derrota do Real Madrid e que non vai mudar de comportamento. Sobreentendo o engadido non transcrito de “porque eu son así”.
Cando revelou Gerard Piqué esa súa paixón que o inflama ata o extremo de lle tirar momentaneamente a dignidade, case repetín en voz alta unha desas frases de cinema que lle quedan cravadas a un na memoria e saltan coma resortes con demasiada frecuencia ó escoitar unha defensa orgullosa dos propios defectos. É de Calle Mayor, de Juan Antonio Bardem, nesa escena na que o forasteiro novo conversa co escritor vello sobre os mozos da vila, na que o primeiro está de paso con proxectos importantes nas mans e o segundo, home de volta de case todo, aspira apenas a un retiro espiritual. E di o escritor que “Cumpren co seu traballo, mesmo ben, se se quere. Aparte diso, ningunha inquietude”. Omite as brincadeiras crueis a mulleres solteiras inxenuas, porque non é inquietude, senón pasatempo de sabor forte para non notar a falta de sal na vida.
A definición pode moi ben aplicarse sesenta anos despois a boa parte da poboación española entre Estaca de Bares e Gata, e entre Puigcerdà e Tarifa. Personificación axeitada dela é o mesmo Gerard Piqué. Cumpre sen problema co que del se espera. Aparte diso, encarreira as súas forzas cara obxectivos daniños se se quere, prescindibles como mínimo. E non me refiro ó gusto polo fútbol.

martes, 8 de setembro de 2015

Antes mortos ca comprensibles


Foto: Peter Griffin

Botei agosto e comezos deste mes mirando os preto de 120 episodios de o, a culpable de que algunhas series televisivas pasaran a considerarse por moitos pouco menos ca obra de deuses, enviadas para o vulgar humano tratar de atopar nelas un sentido da existencia que non fora 42, como proclamaba un computador en certa novela paródica de ciencia-ficción, non lembro se en ¡Tierra!, de Stefano Benni, ou unha de Douglas Adams. Non lembraba eu ter seguido Perdidos coa frecuencia necesaria no seu día (entre 2004 e 2010), de xeito que quería saber que fora o que xustificara que millóns de persoas apareceran con olleiras á mañá seguinte á emisión do derradeiro episodio, de madrugada en España. Episodio que para min foi o final máis desafortunado imaxinable, por certo, e por moito que se pretendera transmitir a idea contraria.
A serie trata inicialmente da caída dun avión de pasaxeiros nunha illa remota, e dos esforzos dos superviventes por seguir a selo malia os estraños perigos que oculta a foresta. O argumento irá variando conforme pasan as tempadas: primeiro aventura, decontado intriga e, na sexta e última, puro misticismo a forza de diálogos crípticos pronunciados en actitude serenamente alucinada. Estas viraxes non deixaron indiferente a opinador ningún: para uns é unha xenialidade, para outros, un sarillo. No que case todos coinciden é nos numerosos cabos soltos: enigmas que ficaron apenas esbozados, sementados ó longo dos capítulos coma un rastro que remata en ningures.
Houbo quen, unha vez concluída, procurou aclaracións ó respecto nos responsables da serie. Mais, en entrevistas con Damon Lindehof e J. J. Abrams, estes limitáronse a refutar teorías alleas e a dicir que todo o non explicado tiña explicación, sen indicar cal era. E así ata hoxe, se non estou mal informado.
Nestes casos de pretensión de escuridade, que non se dan soamente na creación de ficción televisiva nin moito menos, non podo evitar sospeitar que esa persoa que sorrí arteira/beatífica, coma dicindo “déixoo á vosa imaxinación, á vosa intelixencia”, non dispón en verdade (polas razóns que sexan, que non cuestiono) da resposta que se lle reclama. Podería ter feito coma Akira Kurosawa ó ser interrogado acerca da mensaxe de filmes coma Rashomon: dicir que non coida que todo deba ter un significado claro, máis nada. É unha excelente maneira de dicir “non sei”. Mais non. O típico e optar por ese silencio suficiente.
Teño dúas hipóteses para esta cuestión. Como digo, pode ser que o silencioso ignore o que se supón que debera saber. Ou ben que o saiba, pero a resposta sexa tan sinxela que tema resultar mundano. Que non sexa capaz de soportar a expresión dun público ávido do transcendental: primeiro expectante, logo perplexa, finalmente decepcionada. Pois non é ningún segredo que moita xente resístese a aceptar que, ás veces, as cousas carecen dun significado claro, ou ben este é demasiado simple para as súas expectativas.
De maneira que aí temos esta persoa, temerosa de que a mensaxe non sexa do gusto de quen a escoite. A súa única saída é o recurso moi actual da pose baleira, case nunca cuestionada. Facelo é arriscarse a ser considerado ese augafestas estúpido que se nega a entrar no xogo: a tratar de adiviñar o que se lle poida estar querendo dicir, que pode ser calquera cousa e nada ó tempo.

luns, 31 de agosto de 2015

Se o leite fora negro



Foto: George Hodan

Para este vindeiro xoves 3 hai programada festa en Lugo cidade. A idea é rodear a muralla de tractores. Paréceme imaxe moito máis acaida ó lucense cás correspondentes a outras ocorrencias, coma pendurar de pedras bimilenarias libros metidos en bolsas de plástico. Ogallá teña éxito a tractorada. Indicativo disto sería que a noticia rematara á beira desoutra iniciativa rotundamente galega de arrasar en San Cristovo de Cea unha mámoa de 6000 anos de antigüidade e poñer no seu sitio unha mesa de formigón para comer o churrasco. Tal desfeita chegou á prensa internacional.
Pois si, a tractorada ten que saír ben. Porque moita xente aquí non semella consciente do que os prezos do leite en orixe supoñen para un lugar coma Galicia. Serán os responsables de organizar Feiras de Abril, touradas e estafas ós turistas no sector hostaleiro, digo eu. Os demais sabemos que se se paga unha esmola ó dono da vaca, coma se en Andalucía sae mala colleita das oliveiras, a cousa estache negra.
E falando de negro: só cando se derramou o chapapote se deu aquí unha reacción popular que traspasou os límites do folleto fotocopiado escrito en reintegrado para ser algo frecuente mesmo nos pubs. Había conciencia de que fora iso, unha burla negra. O que nunca houbo foi un Nunca Máis branco, nin o hai, nin se ve traza de que vaia habelo. Non sei dicir por que. De intelectual non teño nada; como artista, conxecturo que a paisaxe pode influenciar o entusiasmo. As máis das explotacións leiteiras están no interior, carentes do encanto do salitre na cara e as ondas a bater en número máxico. Eu que sei. O único que teño claro é que o leite non é negro, non xera enerxía en combustión dentro dun tanque, non abonda para mercar moitos equipos de fútbol. Só da alimento. Unha irrelevancia, cago no carallo.

martes, 25 de agosto de 2015

Distintas formas do medo a un maremoto


Foto: somebodystolemythunder.blogspot.com

Moita xente relacionará a imaxe de feo elegante de Fernando Rey coa parte do cinema español que os críticos máis necesitados de comer fibra no almorzo non se avergonzan de amosar ás visitas. Mais o papel que lle valeu, no franquismo esmorecente, un cartel de corpo enteiro do alto da fachada de certo edificio de Madrid foi o dun fillo de puta con clase: o narcotraficante francés Alain Charnier, en French Connection, de William Friedkin. Neste filme dáse unha contraposición de caracteres moi interesante entre os dous protagonistas, Charnier e mailo seu inimigo de dentes apertados, o policía neoiorquino Jimmy “Popeye” Doyle, de presencia tan de taberna irlandesa coma o actor que o interpreta, Gene Hackman. Charnier viaxa a Nova York para xestionar a entrega dun cargamento de heroína que partiu do porto de Marsella. Aparecen axentes encubertos respirándolle na caluga desde case o mesmo momento da chegada. Un deles é Doyle. Mirando as maneiras repousadas coas que Charnier se desfai del polas rúas adiante, e sobre todo a humillación á que o somete nun vagón de metro ateigado, percíbese que Doyle é arroutado, máis ben estúpido e da unha sensación permanente de torpeza e incomodidade. Charnier, arteiro e calculador, nunca ten necesidade nin de engurrar a súa roupa de boutique fina. Doyle remata correndo en van tras do vagón que se distancia, tirando con carraxe coas luvas e o sombreiro no chan da estación, mentres Charnier se despide movendo cara el con burla os dedos dunha man á outra banda do vidro.
E malia iso, o narcotraficante confesará despois ó seu home de confianza que atopa a Doyle o máis perigoso dos seus perseguidores. A intelixencia teme á forza bruta como o enxeñeiro teme que un maremoto lle leve por diante o seu dique. Se deixamos aparte o aspecto moral do asunto, é o que sempre ocorreu entre o rapaz con gafas e mailo matón que catea todo menos relixión e ximnasia no patio colexio; con frecuencia, o matón pode presumir de máis popularidade. Tampouco é distinto do que publican os xornais na sección de política nacional/internacional. O novo método é apelar á exaltación, ignorando argumentos baseados na análise das entrañas da máquina. Se ben non se pode dicir que os practicantes dese método sexan matóns (de feito, opóñense a forzas moi poderosas, mesmo tiránicas), a súa baza fundamental, o candor, é a mesma. Sorprende que se manifesten pouco ou nada relixiosos.
Non é reflexión insidiosa. Digo todo isto porque case ninguén semella decatarse de que non inventaron a pólvora mollada. Esta forza bruta existía. A diferencia é que antes era empregada, en distintas formas, polos que agora padecen as súas consecuencias: antes adoptaba a forma tanto de de chamadas á unidade dos descamisados e chaquetas de pana coma de boinas e birretes. E era igualmente temida por aqueles de mellor miolo, insulsos a ollos do pobo por ser de sorriso pouco convincente e conversa inintelixible, que xusto son os que agora a empregan.

mércores, 19 de agosto de 2015

A tarxeta VIP



Foto: John Kovacich

A adaptación cinematográfica que fixo Claude Chabrol a mediados dos 70 de Nada, aquela novela de J. P. Manchette sobre a fazaña toliña dun grupo anarquista de secuestrar ó embaixador estadounidense en París e desafiar a todo un Estado, era algo distinta da novela. Non é raro á hora de converter unha novela en filme: a xente coma Manuel Gutiérrez Aragón mesmo lles irrita a esixencia de fidelidade ó orixinal nestas transicións. Non o ven tanto unha mudanza de formato coma unha reinterpretación.
O curioso no caso de Nada, e máis sendo cousa de Chabrol, é que a violencia explícita da novela aparecera rebaixada. Nunha escena das primeiras da metraxe, Treuffais, ese profesor universitario consternado porque os seus alumnos vistan zapatos caros, recibe na súa casa a visita dun vendedor de revistas da Asociación de Estudantes Bretóns. Treuffais non lle deixa ceibar o discurso estándar, tíralle co feixe de revistas no chan e péchalle a porta nos fuciños. Na novela, aparte do anterior, mallaba no fulano e mandábao a couces escaleiras abaixo.
A novela foi no seu tempo moi popular, malia estes detalles que para directores, guionistas ou produtores poidan resultar inaceptables. Ás veces hai (ou debera haber) que tomarse licencias, que se comprenden (ou debera comprender) e que non prexudican en absoluto a mensaxe. Tratar de rebaixar esta intensidade para restarlle todo risco potencial de incomodar adoita dar como resultado algo que fica a medio camiño de todo e asentado en nada, que é coma os tomates de invernadoiro, que se venden coma tomates e semellan tomates, sen saber a tomate. Algo falso coma un peso sevillano.
Nunca lle vin interese a repetir o que moitos outros din, como non sexa por saber expresalo mellor. Cómpre procurar dicir aquilo que normalmente non se di. Cómpre sacar esa especie de tarxeta VIP. Se hai quen vai rulando escaleiras abaixo a couces, hai que dicir que alguén vai rulando escaleiras abaixo a couces, sen temor a que ninguén peche os ollos por mor da repelencia. Porque é mellorar o presente, e porque talvez o que rula agradeza que reparen nel.
Tal acontece en moitos aspectos da vida. Tamén na literatura.

luns, 10 de agosto de 2015

A terceira clase



Son dous, sentados a unha mesa de plástico co estampado dunha marca de cervexa, na terraza dun bar de Garabolos dese nos que aínda á comecartos non lle fai compaña unha máquina de apostas deportivas. Parecen dúas réplicas (unha en feminino) do Manu Chao noventeiro sen gorro andino de la. Alternativos comedidos, digamos. Se xulgamos só polo aspecto, en Madrid ou Barcelona terían moitas probabilidades de acadaren acta de concelleiros.
A cara externa que un ofrece ó mundo disque non é só un produto da influencia das modas: sería un medio de identificación, un sinal de adscrición a un grupo, que o resto da manda toma en serio á hora de xulgar a unha persoa, sobre todo a un descoñecido. Sucede moito que un é a ollos de outros a imaxe que proxecta.
Malia todo, eu non lle dou importancia a estas cousas. Á marxe de inxusto, atopo o método pouco fiable. É válido para o reino animal e para o dos fungos: as cores vivas na pel das ras que súan veleno e no exterior deses cogomelos que che poden dar una boa dor de barriga ou algo peor son algo inequívoco. O ser humano é moito máis complexo ca iso, en troques. Quen dixo aquilo de que hai tres clases de homes: quen un coida ser, quen os demais coidan que é e quen de verdade é? Unha vez, estando a banda irlandesa U2 en Nova York, un dos seus membros (non sei se Larry Mullen Jr.) saíu dar unha volta. Ó volver, contou, sorprendido, que recibira varias propostas de sexo homosexual. “Como carallo non habían querer facerche as beiras se andas por Nova York cun abrigo longo de coiro negro?”, respondéronlle.
Aparte, para vestir armadura cómpre estar certo de ser cabaleiro. É unha dúbida que sempre me deixa esa xente que segue unha liña estética moi marcada: inflexible. Semellan moi seguros de ser a terceira clase de homes: os que de verdade son. E se non o foran? Se só coidaran selo, e obraran en consecuencia, cales serían as dos seus actos, e se as lembrarían como se lembra un erro terrible de xuventude. Boto outra ollada ó dúo de estilo Manu noventas light, que non imaxinará, entre chupadas desleixadas ós cigarros, o que estou a pensar.

martes, 4 de agosto de 2015

A realidade na gaiola


Foto: Karen Arnold

Vai aló o sétimo capítulo da segunda tempada de True Detective e o que a define ós meus ollos non é a trama ensarillada ata límites como pouco arriscados (por se fora pouco, os personaxes falan coma se o espectador estivera xa ó tanto de todo), nin que os tres protagonistas “bos” teñan máis problemas na cabeciña cá suma dos pacientes dun psiquiatra especializado en artistas nun ano enteiro, nin que sexa unha serie máis estereotipada do que moitos poidan pensar. Non. Unha das cousas das que me congratulo mirándoa é de non ser o tradutor que terá que adaptar os diálogos para unha dobraxe ou subtitulado. Á marxe da diversidade de argots técnicos e termos coloquiais por demais, co que un queda é con que mal se lles entende un carallo.
O meu coñecemento do inglés tenme dado para seguir no esencial moitos filmes en tal idioma, das décadas dos 40 ós 60, ianquis sobre todo, que carecen de subtítulos ou audio en idioma oficial aquí. Moitos destes filmes era de temática igualmente negra; aí remataba o parecido. A comparación entre liñas pronunciadas non á perfección, si con claridade na voz e certo coidado na dicción, e unha especie de rumor indistinto a abrollar de entre os beizos de Colin Farrell é coma estar no fondo do Atlántico ou no medio do Gobi. Se o seu personaxe me chegara a preguntar a que hora abren os bancos, teríalle respondido que non fumo.
É algo premeditado, entendo. Trátase de que un tipo maltratado pola vida fale na pantalla como falaría na realidade. Nada novo. Unha idea que empezou a ser popular hai 40 anos: que a ficción debe equivaler en todo o posible á realidade. É un xeito fino de lle dicir ó espectador que leva unha vida insustancial. Non se lles ocorreu que a ficción está para presentar a realidade libre de moitas das súas imperfeccións. Que nela non importa que un policía corrupto, alcólico e con gusto ocasional pola cocaína fale de xeito comprensible. Que debe facelo, de feito. A realidade, en tanto non se poida usar a súa fereza para o ben común (e isto non se vai lograr mediante a perversión de coidala un divertimento que non pode afectarnos), é mellor que fique na súa gaiola.

martes, 28 de xullo de 2015

A tenacidade das formigas con ás


Foto: Vera Kratochvil

Por moitas flores que lles boten a Eduardo Punset e máis a Lucía Extebarría por proclamar cun ton de loa palpable que o ser humano é por enriba de todo emocional, e só potencialmente cerebral, non me darían convencido, se fora eu o destinatario da mensaxe. Penso nisto a estas alturas de mes, estrañado porque no respiradoiro da fachada que da á terraza correspondente ó piso superior non se formou o niño de formigas con ás de tódolos veráns, sen falta, cunha puntualidade inquietante, cando aperta o bochorno. E é que os proselitistas do emocional son coma esas formigas aladas: teimudos e perseverantes, semellan ter desaparecido, pero ca! No buraco que deixou un xorden outros corenta. Coma elas, saes tomar o fresco e cáenche de súpeto entre os cabelos e escorregan pescozo abaixo.
Esta ideoloxía medra conforme se suceden os cambios tecnolóxicos. Segundo o concepto de futuro predominante hai décadas, é coma dicir que máis vizosas medran as patacas canto máis areosa a terra. Pero así é: a maior interacción (“interacción”) coas máquinas, maior involución da persoa; nas  redes sociais isto é MOI evidente, por certo.
Porque vindicar o emocional como emblema da humanidade, asociando o cerebral á frialdade da máquina, é un paradoxo. O que diferencia ó humano do animal é xustamente o uso que fai do seu cerebro. No momento no que deixou (deixa) de facelo, déronse (danse) sucesos tan chistosos coma o Terceiro Reich, a segregación racial, terrorismos, inxustizas varias, a negación do efect invernadoiro ou a queima de mendigos en habitáculos de caixeiros automáticos ou que un condutor entre nun túnel eevidentemente máis baixo có autobús que guía só porque o GPS llo indique. Ningunha desas iniciativas se apoiou en argumento lóxico, senón en arroutadas máis ou menos prolongadas no tempo. Se os seus autores fixeran prevalecer o miolo, xamais o farían. Non habería razón: verían que eran tolemias, atropelos dos dereitos humanos, bestialidade, en suma. Os animais non teñen leis (si xerarquías, que non é o mesmo) nin dó.
 Aínda poden vir as formigas aladas este ano, malia que o dubido. Son menos tenaces ca Punset, menos ca Exteberría. Menos ca vós? Espero que non. Nesas cabeciñas minúsculas, todo o que pode caber é iso: tenacidade.

martes, 21 de xullo de 2015

A boa xente



Foto: Peter Griffin

Dicía Berta Vias Mahou esta fin de semana en El País que é frecuente que se tome ás boas persoas por idiotas. Ela falaba de escoller parella; manifestábase moi satisfeita de ter casado cun home bo, e estrañáballe que, cando á xente casada se lle preguntaba polos motivos que o fixeran, ninguén indicase como calidade da súa parella a bondade.
A min paréceme algo aplicable a calquera outro tipo de relación persoal. As boas persoas son un exemplo notable de resistencia. Xamais están de moda, se son homes teñen moito máis difícil resultaren atractivos antes dos 50 anos e espertan desconfianza no tocante ás súas probabilidades de alcanzar un porvir, sequera unha meta importante.
Tamén quen vaia sorrindo pola rúa pode dar por case seguro que quedará coma un paspán, aínda que aí eu introduzo un matiz que acho definitivo: non é que toda persoa que sorría quede de tal perante calquera, senón só a ollos de quen nese momento non atopa motivos para sorrir. A alegría só semella estúpida cando non a compartimos.
Volvendo ó asunto, e por contra, aquí o preferido para case calquera cometido sempre foi o fillo de puta. Lémbrense as famosas visitas do Jordi Pujol president á Moncloa cando a ocupaba Aznar. Había quen vía aquilo na tele do bar, enviaba a copa de coñac e dicía: “Si, é un ladrón, pero que queres? Polo menos, rouba para Cataluña.” Do mesmo xeito, sempre se dixo que todo adestrador querería no seu equipo un Fernando Hierro, a saber, un defensor talentoso pero que axota atacantes non por habilidade, senón a forza de lles deixar as canelas en carne viva a couces dos que non ve o árbitro. Logo temos esa clase de persoas carismáticas que máis dunha vez rematan nas páxinas dos xornais citados en noticias sobre operacións xudiciais contra a fraude. Con elas ocorre que as almas ás que atraen co seu imán defínenas coma “boas persoas” cando queren dicir “persoas poderosas”. Perciben nelas non a bondade: a seguridade. Unha emoción orientada cara o material, non cara o espiritual.
No momento no que algo que se entende fundamental está en xogo, resulta que a persoa vota, apoia ou casa coa opción do mal, que proporciona a sensación de que todo ha rematar ben.

mércores, 15 de xullo de 2015

A escuridade vergoñenta (e supermolona)


Foto: DanyJack Mercier

O outro día, dei cunha mensaxe nas redes sociais que se me fixo intrigante. Dicía non sei que cousa de alguén e un “FAP”. O contido, polo que coido lembrar, era máis ben irrelevante. Eu quedei con aquilo de FAP. Que carallo sería? Tiven que consultar a Wikipedia. Entre a lista de posibles significados deste aparente acrónimo, deducín o último como máis probable segundo o contexto. FAP sería, no argot de certo tipo de chats en inglés, o que en cristián se chama “masturbación”, de mal nome «palla».
O autor da mensaxe confirmou a miña suposición ó non desmentir a miña resposta aclaratoria, que deixei a xeito de orientación para outros non iniciados, coma min, no idioma sen dicionario impreso deses adolescentes anglosaxóns que chatean sobre sexo en solitario desde o soto da casa de seus pais. Recomendeille con coña máis claridade en adiante, como o tiña feito con outra internauta que teimaba en tirar de espanglis malia evidenciar coñecer un español puro e saber, xa que logo, que todos aqueles palabros made in USA, infrecuentes mesmo para un falante nativo de nivel cultural medio, que eu entendía pero a xente con menos coñecemento do inglés lle soarían a cricrí de grilos, tiñan cadanseu equivalente en romance. Coido unha inutilidade sen encanto pretender resultar incomprensible á man tenta, se non é por causa de forza maior.
Dubido que ningún dos dous me vaian facer caso. O do FAP chamoume ignorante, moi cerimonioso el.
Este tipo de ocorrencias xa foron bautizadas. No absurdo de sempre aquí, o de evitar falar o idioma propio por considerar que outros dan máis mundo, chamárono “cosmopailanismo”. Tamén se lle pode chamar inquietude simplemente estética, non digo que non.
E así e todo, algo no coidado extremo que o fulano do FAP semellaba poñer en non revelar a tradución destas tres letras me suxeriu outra explicación. Hai tempo souben dun obreiro da construción que era algo puteiro. Non se privaba de contar a outros as súas incursións nos puticlubes de estrada en semana de cobro. Iso si, cando se refería ós xenitais femininos, no sitio de “vaxina” ou “cona”, baixaba un chisco a voz e dicía “iso”, con pausa pudorosa previa. Coma se coidara que pronunciar unha soa vez os nomes propios da zona o obrigara a facelo outras trescentas veces ó día en calzóns á porta dunha igrexa. Daquela, eu pensara en Maude Lebowski, o papel de Julianne Moore n' O Gran Lebowski, cando lle bota en cara ó Nota esa reticencia de moitos homes á palabra vaxina (presupoñendo que el é un deles). Tanto este obreiro coma o fulano do FAP amosaban esa aversión particular: evitaban chamarlle a unha cousa polo seu nome máis coñecido. Un tabú non resulta fóra de lugar na xeración do obreiro puteiro; mais, na do fulano do FAP, o exotismo da palabra aparece multiplicado por mil.

mércores, 8 de xullo de 2015

Domar o remuíño



Foto:  Petr Kratochvil

Nun curruncho formado pola fachada saínte dun edificio, o vento formaba un remuíño coas follas caídas deses arboriños fracos que mal dan sombra. Unha cativa xogaba a gobernar o movemento das follas coas mans, coma nun debuxo animado xaponés: coma se ela fora quen producía o vento que formaba elipses coas follas.
Resulta tenro este acto de inxenuidade nos nenos, e prefíroo, por iso me fixo sorrir. Nos adultos resulta menos compracente. Non é o mesmo cando o goberno de Tsipras se revolve contra Berlín, ou cando algúns autores menores de 50 intentan mandar mensaxes á xerontocracia que rexe o sistema literario galego, ou cando algúns desempregados de mentalidade non sometida polas circunstancias protestan contra a contratación por simpatía, tan propia de aquí. Non é igual porque á nena nada lle vai pasar por facer rotar a man no medio do vórtice de vento. En cambio, nesoutros casos, poderían mesmo perdela.
Haberá quince anos, unha miña profesora de Humanística dixo, durante unha clase, que ela xamais aceptaría formar parte dun Goberno, de ningún. Nunha reflexión pouco habitual nunha feminista das que mesmo discuten airadas por cuestións de xénero con alumnos adolescentes e pailarocos coma un que eu sei, afirmou que, se se dera tal caso, estaba segura de que remataría por caer na tentación de se corromper, coma calquera outro mortal.
Era muller que tiña bastante claro que, se acurralas unha cobra, as probabilidades de que se vire a ti e che inxecte o veleno ata o sangue son elevadas.
En cambio, a sensación hoxe é que a xente semella perigosamente inconsciente do que o poder implica. Tal vez influenciados por lemas idiotas de sociedade de consumo coma ese que di que es capaz de todo se o intentas, algúns falan de gobernar coma de aplicar unha capa nova de pintura a unha parede: deixas secar e vía. A intención pode ser boa, pero esa parede rara vez pertencerá a un único propietario. E cando todos se xunten para te poñer pingando, debes saber que non podes disparar ó aire. Que é moito máis complicado. Con todo, e se por tras dese candor houbera máis sentidiño (e esas calidades non técnicas que se teñen por intranscendentes) có dos que levan a vaca polo adival, ogallá consigan domar o remuíño.

mércores, 1 de xullo de 2015

Musaka con grelos



Foto: K Whiteford

Debe ser que iso chamado globalización era en realidade un fenómeno moi anterior á aterraxe desa palabra nos artigos de prensa. Resulta que existen curiosas semellanzas entre o proceder da xente de lugares moi distanciados entre si. Algunha vez lin que, culturalmente, un peninsular ibérico podía ter ben máis que ver cun magrebí ca cun francés ou un británico. Tampouco sería tan malo de explicar: Muza non cruzou o Guadalete de turismo.
Máis carne que rillar hai no caso do paralelismo que se revelou moi evidente desde que a Angela Merkel deu en non lle prestar a musaka. Eu vino claro entón, mais xa viña albiscando indicios desde hai ben anos. Por aí na rede, por exemplo, deixei escrita un tempo atrás a sospeita de que moitos lucenses son en realidade descendentes de mediterráneos transplantados. É o que deduzo desa súa vulnerabilidade ó clima atlántico ó que deberan estar afeitos, que os leva a se pechar na casa ou, se houbera que saír por choio ou causa de forza maior, a coller o coche non ben cae un orballiño ou chuviscada de dous minutos perante o que un nativo da Normandía ou de Preston, Inglaterra, tal vez nin se molestaría en abrir o paraugas.
Non teño noticia dunha irmandade galaico-helénica e non comprendo como é que non se deu, ó que se ve. As nosas maneiras de facer as cousas, é dicir, as nosas políticas, semellan tiradas do mesmo libro. Ignoro se por aló gustan das churrascadas e mailas verbenas co Combo Dominicano, pero estou case totalmente seguro de que eles teñen a(s) súa(s) versión(s) dun Baltar (pai), hospitais friamente espléndidos na arquitectura nos que só se pode infartar en horas de oficina, un sumidoiro enorme que enguliu axudas comunitarias como un xabarín papa cacahuetes, outro bancario que estafou aforros e traballou para a xubilación millonaria de cinco espelidos, tres aeroportos nunha comunidade de menos de tres millóns de habitantes ó servizo de disputas vilegas... E máis. E, aparte de todo, a xente, que viu durante anos como levaban as caixas do almacén de noite e encolleu os ombros en silencio cómplice, con miras a entrar no negocio a falta de algo mellor e que lle deixaran levar tamén algunha para a casa, ata decatarse de que o almacén era dela. Tarde piaches.
Galegos e gregos, gregos e galegos. No Mediterráneo non orballa.

luns, 22 de xuño de 2015

O dereito a mudar de camisa

Foto: Petr Kratochvil

A semana pasada falaba eu aquí de cargos públicos crucificados por mor de tuits de anos pasados. Centrábame non no temporal, senón  s aspectos da cuestión, secundarios a segundo que ollos, como adoita acontecer co que máis importa. Mais o temporal semella ser fundamental para moita xente, polo que se percibe no asaño co que arregañan os dentes contra Guillermo Zapata e tantos outros onte, hoxe e seguro que mañá. Dámoslle, pois, unha xeira. Aparte da droga, o alcol, o tabaco, o xogo, o sexo, a internet e xa non sei que mais, temos outro hábito destacable no século 21: o da consulta de hemerotecas. Abonda con que alguén emita unha opinión sobre calquera tema para que catro prosmeiros lle lembren, nun ton suspicaz de opereta moi propio de quen é máis lento cá vulgaridade, que hai anos non pensaba igual. Que hai anos pensaba o contrario. Cacheite na allada: la cagaste, burlancaster. É afirmación que se diría feito científico, a xulgar pola solemnidade coa que se pronuncia. Coma se as opinións viraran algo que xamais foron: sagradas e irrefutables.
E invariables por toda a eternidade. Vós non sei, eu desconfío de quen non muda xamais de opinión. Que individuo cunha intelixencia normal non examina a sucesión de acontecementos que se dan nun período de tempo e xulga en consecuencia? Que mentalidade é indiferente por enteiro a estas variacións? Non se compra unha camisa para que dure toda a vida. E cando racha e hai que ir por outra, é moi común que a talla dun xa non sexa a mesma, ou o gusto no vestir, ou ámbalas dúas cousas. É certo que hai quen vestía camisolas de Songoku ós dez anos e segue a facelo, pero xa me entendedes.
E se os xuízos máis serios se poden ir esborrallando conforme se van arrincando follas do calendario, non vexo por que as boutades que se ceiban a través dunha conta nas redes sociais teñan que pesar máis cá pluma do rabo dunha lavandeira. Polo menos as miñas.

luns, 15 de xuño de 2015

Guillermo Zapata no Misisipi

Foto: University of Wisconsin

Ó escritor e concelleiro do novo goberno do Concello de Madrid, Guillermo Zapata, da marea á fronte da cal se atopa Manuela Carmena, puxéronlle diante dos fuciños, ós dous segundos e medio do nomeamento, uns seus tuits-chanza de hai catro anos acerca da cremación de xudeus cando o Holocausto e das extremidades protésicas de Irene Villa. Aforro conxecturas sobre o por que deste retorno repentino á actualidade dun comentario nunha rede social, algo que é, polo común e como máximo, efémero coma o fume de cigarro nun día de vento. Hai unha moi obvia, pero sexa como for... El, botando man como puido ó escudo para tornar a chuvia de frechas virtuais envelenadas, afirmou que os tuits estaban descontextualizados (e seguramente así sexa), pediu polo dito unhas desculpas mecánicas que poucos afirmaron crer e argumentou o seu acto de entón dicindo que gusta moito do “humor negro”.
O que máis me interesa é isto último, polo que ten de contraditorio. A falta de saber se a Zapata lle sigue tendo chiste o chiste, entendo en sentido literal o tempo presente da afirmación sobre o seu gusto polo humor negro. O que fixo Zapata ó referirse a unha morea de xudeus reducidos a cinza e sobre as limitacións físicas da vítima dun atentado terrorista, á marxe do contexto, foi chancear sobre o mal de outro. Zapata é un español clásico. O español clásico adora rir, e é quen de rir do que e de quen sexa, agás do que lle afecte directamente. Iso si que non: considérao complexo de inferioridade ou faltarse ó respecto. En troques, calquera humorista de ben vos dirá que, para rir doutros, antes cómpre rir dun mesmo. E Zapata non me parece da clase de persoas, a cada punto máis escasas entre Bergondo e Mazarrón, que conten con tal calidade. Polo contrario, da impresión de tomar case todo demasiado en serio.
No tocante a análise política institucional, por se forades tan morbosos, velaí vai. Aínda que Zapata mal deu feito no medio das coiteladas, tampouco faltou, nas redes en particular, quen lle botou azucre ó cagallón co argumento multiusos de toda a vida: noutros partidos téñenas piado máis gordas e ninguén deu fala de escándalo, así que esta ringleira torta tampouco vai contar. A ver: En Na calor da noite, o filme que adapta a novela de John Ball, un detective negro de Filadelfia, Virgil Tibbs (Sidney Poitier), vese obrigado a investigar un caso de asasinato nunha viliña do Sur canda o sheriff Gillespie (Rod Steiger), un policía branco e racista, no setembro asfixiante de 1966. Nunha escena, Tibbs, convencido de que o asasino é un terratenente algodoneiro aínda máis retrógrado ca Gillespie, esixe a este que lle permita actuar contra el. “Estou a piques de tirar a ese fantasmón do seu tobo!”, exáltase no medio da rifa, apertando o puño con carraxe. Tal vez aínda lle doian os desaires que a súa cor de pel lle trae na vila ou o lapote que o cacique lle ceibou cando quixo interrogalo, indignado pola acusación dun potencial braceiro dos seus campos vestido de executivo. O sheriff deixa quieto na boca o escarvadentes no que remoe, olla para el en silencio, coa cabeza ladeada, a través dos seus lentes amarelos, e replica, amodo: “Vaites, mozo... es igual ca todos nós, verdade?”. Aí o deixo.

luns, 8 de xuño de 2015

A pretensión exhibicionista

Foto: Karen Arnold


Igual xa vos teño falado deste tipo outras veces. Paso por diante del a diario e aí sigue, verán ou inverno, primavera ou outono, coma un náufrago na rúa, case sempre farrapento aínda que non mal mantido en aparencia, calzado se lle cadra ter o día apracible, descalzo se vén de chimpar lonxe (ás veces ós coches que rúan pola avenida coa présa lucense estándar), coa carraxe, as deportivas tampouco máis limpas cós pés. Non sei moito del. Comentáronme na zona que non é ben da cabeza, algo bastante obvio, e aparte un marxinado: non o aceptan nin os paios, nin tampouco os da súa propia raza; seica moitos xitanos teñen por tabú a enfermidade mental, ou iso cre quen mo dixo. O típico é ver a súa man estendida diante miña e a súa faciana engurrada nun sorriso infantil a agromar entre unha barba de chapapote, mesta e tupida coma unha xungla vista desde o ceo. A miña resposta invariable é que non me sobra nada: a verdade. El semella conceder divertido, coma dicindo “Tiña que intentalo”, e afástase coma se nada, coa man apuntando xa a unha ama de casa que o tratará coma a un meniño de poucos anos. Non hai xeito de saber o que pensa. Non descartaría eu que algo de cinismo haxa nese sorriso, e o desexo mental dunha maldición sobre a miña estirpe por tras. Eu fago o que podo: respondo á súa petición. Nunca torzo o aceno, nin cruzo á outra banda cos beizos xuntos, nin o axoto coma a un animal. Tal vez lle valla de ben pouco, mais fágolle saber que o considero, sequera, digno dunha atención digna. Malia que sexa dunha negativa. Non percibo que a miña actitude sexa moi común. É contraditorio que, nunha época na que tanto se manifesta a posición de apertura ó diálogo, se dialogue máis ben pouco na práctica. E non cómpre ir a Parlamento ningún para comprobalo. Semella xeneralizada a pretensión exhibicionista: moitos usan de atril (ou de televisor de plasma) unha mesa de bar. Non se expón unha idea: dáse un discurso. Réplicas só se admiten se son concordantes ou laudatorias. Se pretenden afondar na teoría, rematan por facer iso, afondar, pero coma as pedras no río. O orador, nun silencio impaciente, virarase no asento cara outra parte da concorrencia e recuncará no dito, coma se, ben unha evidencia que o curioso fora tan parvo de non ver, ben un misterio de raíces encerelladas, lle conferira unha razón irrefutable. Aínda que o máis probable é que desista simplemente de razoar por un concepto fundamentalista da brevidade da vida humana, que non afecta a outras perdas de tempo máis populares, iso si. Só engadirei que o silencio teimudo adoita producir en quen inquire resposta un sentimento de frustración que xa tivo confsecuencias indesexadas a niveis social, político ou económico. Así que, podendo, coido que o mellor é apearse do atril e dicir algo, aínda que sexa “non”. Mais, con certo esforzo, tamén pode ser un si.

luns, 1 de xuño de 2015

Os que non valen de compañeiros de copas

Foto: Michal Spisak


Contou o escritor Patricio Pron, por boca dun estudoso da biografía de Thomas Bernhard que este tiña por costume botar pestes de case todo o imaxinable. Queixábase de que o Goberno austríaco era (“coma todo goberno”) o peor do mundo, de que os críticos literarios eran unha panda de pallasos (entendemos que no sentido pexorativo) cun gusto pésimo, do burocratizado que estaba o teatro público ou de que os funcionarios foran uns individuos horribles.
Non sei na época na que isto acontecía, pero hoxe case ninguén mencionaría a Bernhard respondendo a esa pregunta de entrevista lixeira a famoso: “Con quen gustarías de saír tomarlle unhas cervexas?”. Arrenégote demo. Da o perfil de Don Vinagre redactor compulsivo de cartas ó director sobre o mal estado do empedrado dunha praza onde hai tránsito de farlopa e xogan nenos. Alguén que che lembra con insistencia un problema que nunca podes resolver pola túa propia man nese mesmo momento.
Ese recuncar no inútil e triste é responsable de que moita xente cruce á outra banda da rúa cando albisca a determinados coñecidos ou, se non repara neles a tempo, de moitos “déixote, que levo présa” atrapallados, sen paciencia para o disimulo. E todo iso malia que a actitude común non sexa esa, senón a de afirmarse preocupados polos problemas que teñen fodidos a moitos cando alguén insinúa o contrario, pero non facer nada ou facer pouco na práctica por arranxalos.
E así e todo, como apunta Pron en concordancia co estudoso, ningunha sociedade intelectualmente viva se arriscaría a renunciar a esta consciencia crítica, esaxerada, aceda, pesadiña, o que se queira, pero (auto)crítica polo si ou polo non. Malia que nunha mesa de café o efecto dela sexa o de deixar ós presentes a ollar en silencio os cus dos seus vasos.