luns, 31 de agosto de 2015

Se o leite fora negro



Foto: George Hodan

Para este vindeiro xoves 3 hai programada festa en Lugo cidade. A idea é rodear a muralla de tractores. Paréceme imaxe moito máis acaida ó lucense cás correspondentes a outras ocorrencias, coma pendurar de pedras bimilenarias libros metidos en bolsas de plástico. Ogallá teña éxito a tractorada. Indicativo disto sería que a noticia rematara á beira desoutra iniciativa rotundamente galega de arrasar en San Cristovo de Cea unha mámoa de 6000 anos de antigüidade e poñer no seu sitio unha mesa de formigón para comer o churrasco. Tal desfeita chegou á prensa internacional.
Pois si, a tractorada ten que saír ben. Porque moita xente aquí non semella consciente do que os prezos do leite en orixe supoñen para un lugar coma Galicia. Serán os responsables de organizar Feiras de Abril, touradas e estafas ós turistas no sector hostaleiro, digo eu. Os demais sabemos que se se paga unha esmola ó dono da vaca, coma se en Andalucía sae mala colleita das oliveiras, a cousa estache negra.
E falando de negro: só cando se derramou o chapapote se deu aquí unha reacción popular que traspasou os límites do folleto fotocopiado escrito en reintegrado para ser algo frecuente mesmo nos pubs. Había conciencia de que fora iso, unha burla negra. O que nunca houbo foi un Nunca Máis branco, nin o hai, nin se ve traza de que vaia habelo. Non sei dicir por que. De intelectual non teño nada; como artista, conxecturo que a paisaxe pode influenciar o entusiasmo. As máis das explotacións leiteiras están no interior, carentes do encanto do salitre na cara e as ondas a bater en número máxico. Eu que sei. O único que teño claro é que o leite non é negro, non xera enerxía en combustión dentro dun tanque, non abonda para mercar moitos equipos de fútbol. Só da alimento. Unha irrelevancia, cago no carallo.

martes, 25 de agosto de 2015

Distintas formas do medo a un maremoto


Foto: somebodystolemythunder.blogspot.com

Moita xente relacionará a imaxe de feo elegante de Fernando Rey coa parte do cinema español que os críticos máis necesitados de comer fibra no almorzo non se avergonzan de amosar ás visitas. Mais o papel que lle valeu, no franquismo esmorecente, un cartel de corpo enteiro do alto da fachada de certo edificio de Madrid foi o dun fillo de puta con clase: o narcotraficante francés Alain Charnier, en French Connection, de William Friedkin. Neste filme dáse unha contraposición de caracteres moi interesante entre os dous protagonistas, Charnier e mailo seu inimigo de dentes apertados, o policía neoiorquino Jimmy “Popeye” Doyle, de presencia tan de taberna irlandesa coma o actor que o interpreta, Gene Hackman. Charnier viaxa a Nova York para xestionar a entrega dun cargamento de heroína que partiu do porto de Marsella. Aparecen axentes encubertos respirándolle na caluga desde case o mesmo momento da chegada. Un deles é Doyle. Mirando as maneiras repousadas coas que Charnier se desfai del polas rúas adiante, e sobre todo a humillación á que o somete nun vagón de metro ateigado, percíbese que Doyle é arroutado, máis ben estúpido e da unha sensación permanente de torpeza e incomodidade. Charnier, arteiro e calculador, nunca ten necesidade nin de engurrar a súa roupa de boutique fina. Doyle remata correndo en van tras do vagón que se distancia, tirando con carraxe coas luvas e o sombreiro no chan da estación, mentres Charnier se despide movendo cara el con burla os dedos dunha man á outra banda do vidro.
E malia iso, o narcotraficante confesará despois ó seu home de confianza que atopa a Doyle o máis perigoso dos seus perseguidores. A intelixencia teme á forza bruta como o enxeñeiro teme que un maremoto lle leve por diante o seu dique. Se deixamos aparte o aspecto moral do asunto, é o que sempre ocorreu entre o rapaz con gafas e mailo matón que catea todo menos relixión e ximnasia no patio colexio; con frecuencia, o matón pode presumir de máis popularidade. Tampouco é distinto do que publican os xornais na sección de política nacional/internacional. O novo método é apelar á exaltación, ignorando argumentos baseados na análise das entrañas da máquina. Se ben non se pode dicir que os practicantes dese método sexan matóns (de feito, opóñense a forzas moi poderosas, mesmo tiránicas), a súa baza fundamental, o candor, é a mesma. Sorprende que se manifesten pouco ou nada relixiosos.
Non é reflexión insidiosa. Digo todo isto porque case ninguén semella decatarse de que non inventaron a pólvora mollada. Esta forza bruta existía. A diferencia é que antes era empregada, en distintas formas, polos que agora padecen as súas consecuencias: antes adoptaba a forma tanto de de chamadas á unidade dos descamisados e chaquetas de pana coma de boinas e birretes. E era igualmente temida por aqueles de mellor miolo, insulsos a ollos do pobo por ser de sorriso pouco convincente e conversa inintelixible, que xusto son os que agora a empregan.

mércores, 19 de agosto de 2015

A tarxeta VIP



Foto: John Kovacich

A adaptación cinematográfica que fixo Claude Chabrol a mediados dos 70 de Nada, aquela novela de J. P. Manchette sobre a fazaña toliña dun grupo anarquista de secuestrar ó embaixador estadounidense en París e desafiar a todo un Estado, era algo distinta da novela. Non é raro á hora de converter unha novela en filme: a xente coma Manuel Gutiérrez Aragón mesmo lles irrita a esixencia de fidelidade ó orixinal nestas transicións. Non o ven tanto unha mudanza de formato coma unha reinterpretación.
O curioso no caso de Nada, e máis sendo cousa de Chabrol, é que a violencia explícita da novela aparecera rebaixada. Nunha escena das primeiras da metraxe, Treuffais, ese profesor universitario consternado porque os seus alumnos vistan zapatos caros, recibe na súa casa a visita dun vendedor de revistas da Asociación de Estudantes Bretóns. Treuffais non lle deixa ceibar o discurso estándar, tíralle co feixe de revistas no chan e péchalle a porta nos fuciños. Na novela, aparte do anterior, mallaba no fulano e mandábao a couces escaleiras abaixo.
A novela foi no seu tempo moi popular, malia estes detalles que para directores, guionistas ou produtores poidan resultar inaceptables. Ás veces hai (ou debera haber) que tomarse licencias, que se comprenden (ou debera comprender) e que non prexudican en absoluto a mensaxe. Tratar de rebaixar esta intensidade para restarlle todo risco potencial de incomodar adoita dar como resultado algo que fica a medio camiño de todo e asentado en nada, que é coma os tomates de invernadoiro, que se venden coma tomates e semellan tomates, sen saber a tomate. Algo falso coma un peso sevillano.
Nunca lle vin interese a repetir o que moitos outros din, como non sexa por saber expresalo mellor. Cómpre procurar dicir aquilo que normalmente non se di. Cómpre sacar esa especie de tarxeta VIP. Se hai quen vai rulando escaleiras abaixo a couces, hai que dicir que alguén vai rulando escaleiras abaixo a couces, sen temor a que ninguén peche os ollos por mor da repelencia. Porque é mellorar o presente, e porque talvez o que rula agradeza que reparen nel.
Tal acontece en moitos aspectos da vida. Tamén na literatura.

luns, 10 de agosto de 2015

A terceira clase



Son dous, sentados a unha mesa de plástico co estampado dunha marca de cervexa, na terraza dun bar de Garabolos dese nos que aínda á comecartos non lle fai compaña unha máquina de apostas deportivas. Parecen dúas réplicas (unha en feminino) do Manu Chao noventeiro sen gorro andino de la. Alternativos comedidos, digamos. Se xulgamos só polo aspecto, en Madrid ou Barcelona terían moitas probabilidades de acadaren acta de concelleiros.
A cara externa que un ofrece ó mundo disque non é só un produto da influencia das modas: sería un medio de identificación, un sinal de adscrición a un grupo, que o resto da manda toma en serio á hora de xulgar a unha persoa, sobre todo a un descoñecido. Sucede moito que un é a ollos de outros a imaxe que proxecta.
Malia todo, eu non lle dou importancia a estas cousas. Á marxe de inxusto, atopo o método pouco fiable. É válido para o reino animal e para o dos fungos: as cores vivas na pel das ras que súan veleno e no exterior deses cogomelos que che poden dar una boa dor de barriga ou algo peor son algo inequívoco. O ser humano é moito máis complexo ca iso, en troques. Quen dixo aquilo de que hai tres clases de homes: quen un coida ser, quen os demais coidan que é e quen de verdade é? Unha vez, estando a banda irlandesa U2 en Nova York, un dos seus membros (non sei se Larry Mullen Jr.) saíu dar unha volta. Ó volver, contou, sorprendido, que recibira varias propostas de sexo homosexual. “Como carallo non habían querer facerche as beiras se andas por Nova York cun abrigo longo de coiro negro?”, respondéronlle.
Aparte, para vestir armadura cómpre estar certo de ser cabaleiro. É unha dúbida que sempre me deixa esa xente que segue unha liña estética moi marcada: inflexible. Semellan moi seguros de ser a terceira clase de homes: os que de verdade son. E se non o foran? Se só coidaran selo, e obraran en consecuencia, cales serían as dos seus actos, e se as lembrarían como se lembra un erro terrible de xuventude. Boto outra ollada ó dúo de estilo Manu noventas light, que non imaxinará, entre chupadas desleixadas ós cigarros, o que estou a pensar.

martes, 4 de agosto de 2015

A realidade na gaiola


Foto: Karen Arnold

Vai aló o sétimo capítulo da segunda tempada de True Detective e o que a define ós meus ollos non é a trama ensarillada ata límites como pouco arriscados (por se fora pouco, os personaxes falan coma se o espectador estivera xa ó tanto de todo), nin que os tres protagonistas “bos” teñan máis problemas na cabeciña cá suma dos pacientes dun psiquiatra especializado en artistas nun ano enteiro, nin que sexa unha serie máis estereotipada do que moitos poidan pensar. Non. Unha das cousas das que me congratulo mirándoa é de non ser o tradutor que terá que adaptar os diálogos para unha dobraxe ou subtitulado. Á marxe da diversidade de argots técnicos e termos coloquiais por demais, co que un queda é con que mal se lles entende un carallo.
O meu coñecemento do inglés tenme dado para seguir no esencial moitos filmes en tal idioma, das décadas dos 40 ós 60, ianquis sobre todo, que carecen de subtítulos ou audio en idioma oficial aquí. Moitos destes filmes era de temática igualmente negra; aí remataba o parecido. A comparación entre liñas pronunciadas non á perfección, si con claridade na voz e certo coidado na dicción, e unha especie de rumor indistinto a abrollar de entre os beizos de Colin Farrell é coma estar no fondo do Atlántico ou no medio do Gobi. Se o seu personaxe me chegara a preguntar a que hora abren os bancos, teríalle respondido que non fumo.
É algo premeditado, entendo. Trátase de que un tipo maltratado pola vida fale na pantalla como falaría na realidade. Nada novo. Unha idea que empezou a ser popular hai 40 anos: que a ficción debe equivaler en todo o posible á realidade. É un xeito fino de lle dicir ó espectador que leva unha vida insustancial. Non se lles ocorreu que a ficción está para presentar a realidade libre de moitas das súas imperfeccións. Que nela non importa que un policía corrupto, alcólico e con gusto ocasional pola cocaína fale de xeito comprensible. Que debe facelo, de feito. A realidade, en tanto non se poida usar a súa fereza para o ben común (e isto non se vai lograr mediante a perversión de coidala un divertimento que non pode afectarnos), é mellor que fique na súa gaiola.