luns, 22 de xuño de 2015

O dereito a mudar de camisa

Foto: Petr Kratochvil

A semana pasada falaba eu aquí de cargos públicos crucificados por mor de tuits de anos pasados. Centrábame non no temporal, senón  s aspectos da cuestión, secundarios a segundo que ollos, como adoita acontecer co que máis importa. Mais o temporal semella ser fundamental para moita xente, polo que se percibe no asaño co que arregañan os dentes contra Guillermo Zapata e tantos outros onte, hoxe e seguro que mañá. Dámoslle, pois, unha xeira. Aparte da droga, o alcol, o tabaco, o xogo, o sexo, a internet e xa non sei que mais, temos outro hábito destacable no século 21: o da consulta de hemerotecas. Abonda con que alguén emita unha opinión sobre calquera tema para que catro prosmeiros lle lembren, nun ton suspicaz de opereta moi propio de quen é máis lento cá vulgaridade, que hai anos non pensaba igual. Que hai anos pensaba o contrario. Cacheite na allada: la cagaste, burlancaster. É afirmación que se diría feito científico, a xulgar pola solemnidade coa que se pronuncia. Coma se as opinións viraran algo que xamais foron: sagradas e irrefutables.
E invariables por toda a eternidade. Vós non sei, eu desconfío de quen non muda xamais de opinión. Que individuo cunha intelixencia normal non examina a sucesión de acontecementos que se dan nun período de tempo e xulga en consecuencia? Que mentalidade é indiferente por enteiro a estas variacións? Non se compra unha camisa para que dure toda a vida. E cando racha e hai que ir por outra, é moi común que a talla dun xa non sexa a mesma, ou o gusto no vestir, ou ámbalas dúas cousas. É certo que hai quen vestía camisolas de Songoku ós dez anos e segue a facelo, pero xa me entendedes.
E se os xuízos máis serios se poden ir esborrallando conforme se van arrincando follas do calendario, non vexo por que as boutades que se ceiban a través dunha conta nas redes sociais teñan que pesar máis cá pluma do rabo dunha lavandeira. Polo menos as miñas.

luns, 15 de xuño de 2015

Guillermo Zapata no Misisipi

Foto: University of Wisconsin

Ó escritor e concelleiro do novo goberno do Concello de Madrid, Guillermo Zapata, da marea á fronte da cal se atopa Manuela Carmena, puxéronlle diante dos fuciños, ós dous segundos e medio do nomeamento, uns seus tuits-chanza de hai catro anos acerca da cremación de xudeus cando o Holocausto e das extremidades protésicas de Irene Villa. Aforro conxecturas sobre o por que deste retorno repentino á actualidade dun comentario nunha rede social, algo que é, polo común e como máximo, efémero coma o fume de cigarro nun día de vento. Hai unha moi obvia, pero sexa como for... El, botando man como puido ó escudo para tornar a chuvia de frechas virtuais envelenadas, afirmou que os tuits estaban descontextualizados (e seguramente así sexa), pediu polo dito unhas desculpas mecánicas que poucos afirmaron crer e argumentou o seu acto de entón dicindo que gusta moito do “humor negro”.
O que máis me interesa é isto último, polo que ten de contraditorio. A falta de saber se a Zapata lle sigue tendo chiste o chiste, entendo en sentido literal o tempo presente da afirmación sobre o seu gusto polo humor negro. O que fixo Zapata ó referirse a unha morea de xudeus reducidos a cinza e sobre as limitacións físicas da vítima dun atentado terrorista, á marxe do contexto, foi chancear sobre o mal de outro. Zapata é un español clásico. O español clásico adora rir, e é quen de rir do que e de quen sexa, agás do que lle afecte directamente. Iso si que non: considérao complexo de inferioridade ou faltarse ó respecto. En troques, calquera humorista de ben vos dirá que, para rir doutros, antes cómpre rir dun mesmo. E Zapata non me parece da clase de persoas, a cada punto máis escasas entre Bergondo e Mazarrón, que conten con tal calidade. Polo contrario, da impresión de tomar case todo demasiado en serio.
No tocante a análise política institucional, por se forades tan morbosos, velaí vai. Aínda que Zapata mal deu feito no medio das coiteladas, tampouco faltou, nas redes en particular, quen lle botou azucre ó cagallón co argumento multiusos de toda a vida: noutros partidos téñenas piado máis gordas e ninguén deu fala de escándalo, así que esta ringleira torta tampouco vai contar. A ver: En Na calor da noite, o filme que adapta a novela de John Ball, un detective negro de Filadelfia, Virgil Tibbs (Sidney Poitier), vese obrigado a investigar un caso de asasinato nunha viliña do Sur canda o sheriff Gillespie (Rod Steiger), un policía branco e racista, no setembro asfixiante de 1966. Nunha escena, Tibbs, convencido de que o asasino é un terratenente algodoneiro aínda máis retrógrado ca Gillespie, esixe a este que lle permita actuar contra el. “Estou a piques de tirar a ese fantasmón do seu tobo!”, exáltase no medio da rifa, apertando o puño con carraxe. Tal vez aínda lle doian os desaires que a súa cor de pel lle trae na vila ou o lapote que o cacique lle ceibou cando quixo interrogalo, indignado pola acusación dun potencial braceiro dos seus campos vestido de executivo. O sheriff deixa quieto na boca o escarvadentes no que remoe, olla para el en silencio, coa cabeza ladeada, a través dos seus lentes amarelos, e replica, amodo: “Vaites, mozo... es igual ca todos nós, verdade?”. Aí o deixo.

luns, 8 de xuño de 2015

A pretensión exhibicionista

Foto: Karen Arnold


Igual xa vos teño falado deste tipo outras veces. Paso por diante del a diario e aí sigue, verán ou inverno, primavera ou outono, coma un náufrago na rúa, case sempre farrapento aínda que non mal mantido en aparencia, calzado se lle cadra ter o día apracible, descalzo se vén de chimpar lonxe (ás veces ós coches que rúan pola avenida coa présa lucense estándar), coa carraxe, as deportivas tampouco máis limpas cós pés. Non sei moito del. Comentáronme na zona que non é ben da cabeza, algo bastante obvio, e aparte un marxinado: non o aceptan nin os paios, nin tampouco os da súa propia raza; seica moitos xitanos teñen por tabú a enfermidade mental, ou iso cre quen mo dixo. O típico é ver a súa man estendida diante miña e a súa faciana engurrada nun sorriso infantil a agromar entre unha barba de chapapote, mesta e tupida coma unha xungla vista desde o ceo. A miña resposta invariable é que non me sobra nada: a verdade. El semella conceder divertido, coma dicindo “Tiña que intentalo”, e afástase coma se nada, coa man apuntando xa a unha ama de casa que o tratará coma a un meniño de poucos anos. Non hai xeito de saber o que pensa. Non descartaría eu que algo de cinismo haxa nese sorriso, e o desexo mental dunha maldición sobre a miña estirpe por tras. Eu fago o que podo: respondo á súa petición. Nunca torzo o aceno, nin cruzo á outra banda cos beizos xuntos, nin o axoto coma a un animal. Tal vez lle valla de ben pouco, mais fágolle saber que o considero, sequera, digno dunha atención digna. Malia que sexa dunha negativa. Non percibo que a miña actitude sexa moi común. É contraditorio que, nunha época na que tanto se manifesta a posición de apertura ó diálogo, se dialogue máis ben pouco na práctica. E non cómpre ir a Parlamento ningún para comprobalo. Semella xeneralizada a pretensión exhibicionista: moitos usan de atril (ou de televisor de plasma) unha mesa de bar. Non se expón unha idea: dáse un discurso. Réplicas só se admiten se son concordantes ou laudatorias. Se pretenden afondar na teoría, rematan por facer iso, afondar, pero coma as pedras no río. O orador, nun silencio impaciente, virarase no asento cara outra parte da concorrencia e recuncará no dito, coma se, ben unha evidencia que o curioso fora tan parvo de non ver, ben un misterio de raíces encerelladas, lle conferira unha razón irrefutable. Aínda que o máis probable é que desista simplemente de razoar por un concepto fundamentalista da brevidade da vida humana, que non afecta a outras perdas de tempo máis populares, iso si. Só engadirei que o silencio teimudo adoita producir en quen inquire resposta un sentimento de frustración que xa tivo confsecuencias indesexadas a niveis social, político ou económico. Así que, podendo, coido que o mellor é apearse do atril e dicir algo, aínda que sexa “non”. Mais, con certo esforzo, tamén pode ser un si.

luns, 1 de xuño de 2015

Os que non valen de compañeiros de copas

Foto: Michal Spisak


Contou o escritor Patricio Pron, por boca dun estudoso da biografía de Thomas Bernhard que este tiña por costume botar pestes de case todo o imaxinable. Queixábase de que o Goberno austríaco era (“coma todo goberno”) o peor do mundo, de que os críticos literarios eran unha panda de pallasos (entendemos que no sentido pexorativo) cun gusto pésimo, do burocratizado que estaba o teatro público ou de que os funcionarios foran uns individuos horribles.
Non sei na época na que isto acontecía, pero hoxe case ninguén mencionaría a Bernhard respondendo a esa pregunta de entrevista lixeira a famoso: “Con quen gustarías de saír tomarlle unhas cervexas?”. Arrenégote demo. Da o perfil de Don Vinagre redactor compulsivo de cartas ó director sobre o mal estado do empedrado dunha praza onde hai tránsito de farlopa e xogan nenos. Alguén que che lembra con insistencia un problema que nunca podes resolver pola túa propia man nese mesmo momento.
Ese recuncar no inútil e triste é responsable de que moita xente cruce á outra banda da rúa cando albisca a determinados coñecidos ou, se non repara neles a tempo, de moitos “déixote, que levo présa” atrapallados, sen paciencia para o disimulo. E todo iso malia que a actitude común non sexa esa, senón a de afirmarse preocupados polos problemas que teñen fodidos a moitos cando alguén insinúa o contrario, pero non facer nada ou facer pouco na práctica por arranxalos.
E así e todo, como apunta Pron en concordancia co estudoso, ningunha sociedade intelectualmente viva se arriscaría a renunciar a esta consciencia crítica, esaxerada, aceda, pesadiña, o que se queira, pero (auto)crítica polo si ou polo non. Malia que nunha mesa de café o efecto dela sexa o de deixar ós presentes a ollar en silencio os cus dos seus vasos.