martes, 29 de marzo de 2016

Sobre o libro como elemento decorativo


Foto: ArtsyBee

Para Javier Cercas é falso que os escritores en castelán vivan mal en Cataluña. Explica que viven non censurados (contra o que, segundo el, se viñera afirmando), mais si marxinados, lonxe do poder e da oficialidade. E que está ben así, pois esa é a posición natural de todo escritor. Que o preocupante sería o contrario.
Linlle todo isto nun artigo de prensa recente cando xa levaba eu un tempo a notar unha novidade desconcertante: nos escaparates de certa cadea de tendas de roupa da cidade apareceron aquí e aló, á beira dos manequíns, pequenas moreas de libros. Supervendas de quiosco, de xente coma Danielle Steele, colocados para dar impresión de espontaneidade, coma se os bonecos estiveran a ler neles e os pousaran alí de calquera maneira. O conxunto pareceume de ciencia-ficción, ou algo que puidera ter aparecido nun filme de Stanley Kubrick.
O único fallo da montaxe é que os libros están todos pechados e sen sinal de uso visible. Aínda que tampouco difire tanto da realidade.
Case ó tempo que Cercas amosaba o seu alivio por non ser ninguén na súa terra e da miña percepción deste fenómeno de estética comercial, Eduardo Mendoza dicía que lle importa un carallo que a xente lea ou non lea, porque case todo o que se publica hoxe é unha morralla. Concordo co fondo da mensaxe ata chegar á coma. Dáme vergonza allea a proclamación das bondades da lectura, por esaxeradas. Ningún libro vai arranxar o que a natureza ou anos de dexeneración fixeron. José María Aznar non pasou, que se saiba, da páxina 20 de Cien años de soledad. Se  a clase política é un reflexo da propia sociedade, pois procede dela, non vexo por que deba ser diferente coa literatura.
Unha narración ou un poema non son coma un medicamento para os síntomas da gripe: nin o seu efecto é único, nin van mellorar ó lector, nin lle van pagar as facturas. Un libro ten moito de decorativo, sen influencia verdadeira nas circunstancias dunha persoa, igual que (e non sei se en consecuencia) o escritor adoita ser o que di Cercas, un marxinal. Mais a meirande parte dos que compran libros sen lelos interpretan que o elemento decorativo está fóra, cando en realidade está dentro.

martes, 22 de marzo de 2016

Cando os nazarenos parecen manequíns


Foto: James De Mers

O meu barbeiro opina de que o que acontece no descenso do Cristo Vivinte de Castro Urdiales é un tormento real. Eu tratei de advertirlle que, polo que sei, é máis unha dramatización ca outra cousa, mais el teimou en que algúns dos cristos remataban na UCI logo dos vergallazos e a crucifixión con cravos, todo supostamente auténtico. Véndoo tan convencido, loei a devoción do suposto martirizado. Sen darlle creto, tampouco sería de estrañar que fose certo. É esta terra sufrinte e sentida ata extremos inimaxinables segundo para que cousas. E a cada punto máis. Non vou repetir o que xa dixen moitas veces. Ou si: a máis influencia da tecnoloxía na sociedade actual, maior avance do fundamentalismo emocional.
Por se estabades pensando niso, direi que o único exemplo non é a paixón pola Semana Santa. Hai por aquí unha chea de xente que escoita estas dúas palabras cun suspiro de desdén, mais inflámase cando sabe, poño por caso recente, da cadea de atentados en Bruxelas desta mesma mañá. E non se debe isto á pena polos mortos. Manifestan un loito moderado por estes bruxeleses, comedido por enriba de todo, que podería traducirse, en expresión moi da miña casa, coma que a eses pariunos unha cocha. A súa ardentía viría motivada, en troques, pola situación dos refuxiados que chegan de Siria ou de (disque) algúns “campos de concentración” en Turquía, por careceren da mesma cobertura mediática. Se chegaran a ter noticia das atrocidades semellantes a aquelas polas que se doen que acontecen no mundo a cada momento, padecerían unha depresión vitalicia ou terían metido unha de dous canos na boca e pulsado o gatillo.
En canto a sentimento, á beira destes denunciadores da parcialidade informativa, calquera nazareno é un manequín. Piden, penso eu, un imposible: que todo morto doia igual. Non podo ter verdadeiro dó nin de bruxeleses nin de sirios, pois nin entre uns nin entre outros hai persoas ás que coñeza e estime, que eu saiba. O que sei é que teñen en común algo: merecen toda axuda posible, pois case ningún deles escolleu o seu destino. Algo distinto é a arroutada. Lembro que, coa chegada dos primeiros refuxiados, o Ministro do Interior español advertiu que cumpría vixiar para que non se infiltraran xihadistas no medio deles. Para entendérmonos: non que houbera que pechar as portas, senón cachear ós que pasaban por elas. Pareceume tal idea unha excepción nel, por sensata. En cambio, menos produtor de telerrealidade, recibiu insultos de todo tipo.
Esa ardentía é garrafón do peor: do que embrutece (malia que se procure o contrario). E dáse bastante, por mentira que pareza, entre quen presume xustamente de aspirar a unha visión clara do panorama. Estou por pensar que o meu barbeiro está no certo. E que hai moitos bos pasionarios da Semana Santa en potencia que ignoran selo.

martes, 15 de marzo de 2016

Formas de cruzar un paso de peóns


Foto: Jay Mantri

O outro día crucei un paso de peóns do xeito no que adoito facelo: mirando sempre na dirección da que proceden os coches. É algo moi aconsellable en cidades claramente vendidas ó tránsito rodado, coma Lugo, por moito que se pretenda disimular con zonas peonís máis ornamentais ca outra cousa. Moitos condutores, perante esta rendición, semellan perder a percepción imprescindible do vehículo coma potencial máquina de matar. O pé déixase ir sobre o pedal do acelerador igual que un paseante sen présa xustificada remata camiñando lixeiro: sen unha razón, pois rara vez a hai para bulir, nin no coche de gasolina nin no de San Fernando, nun lugar no que apenas hai que facer. Mais velaí a diferencia: o que no camiñante é só arruinar un tranquilo paseo, no condutor é o instinto que xera dano grave ou morte. Á mañá seguinte sae a noticia en El Progreso, coa habitual nota de sorpresa pola elevada cifra de atropelos por habitante deste recuncho. E despois do martes virá o mércores.
Dicía que cruzaba eu o paso, e facíao bastante afastado cara o lado esquerdo (delación do inconsciente, tal vez), pendente da velocidade coa que se aproximaban os logos automobilísticos á miña anatomía. Ó acadar a media altura, mirei á fronte e case dei de fociños con outro peón. Esquecera a inercia lucense, que é escoller a opción máis molesta posible para o outro e en ocasións mesmo tamén para un. Aquí, á vista dunha persoa distraída pola banda esquerda, e malia dispoñer das tres cuartas partes do espazo, consiste en interpoñerse no seu camiño. O fulano olloume ó pasar cun 55% de estrañeza e un 45% de crítica, coma se fora eu o que teimara en tirar polo camiño torto. E desde o seu punto de vista, o maioritario, así era.
Historias coma esta poden axudar a comprender como un país pode levar meses sen goberno estable logo dunhas eleccións sen impugnación de resultado, e tamén que, contra o que supoñen unha mestura de pedantería seudointelectual ensombrecedora do xuízo e valores neoliberais de emprendemento, ás veces a vía máis sinxela é a mellor para todos. Pero SÓ ás veces. Sexo e arte aparte.

luns, 7 de marzo de 2016

O mal mal


Foto: Circe Denyer

Presenta Julia Navarro un libro sobre o mal e fala de Adolf Hitler ou Pol Pot. Aparenta crer o que di, mais cómpre ter presente que un autor supervendas vese forzado a ceibar máis dunha simpleza como estratexia de mercadotecnia. Cousas así dicíaas eu hai quince ou vinte anos, non por iso: por candidez. Aínda que o meu entusiasmo polas entrevistas de prensa non medrou e non me esforzo en resultar enxeñoso e menos aínda erudito (érache boa esa), entendín neste tempo que hai unha diferencia entre a maldade e a megalomanía ou a loucura, e que as dúas últimas non implican por norma a primeira. Establecer esa relación implicaría volver ó concepto inquisitorial: fogueira no sitio de tratamento.
Eu non vexo necesariamente maldade en individuos que levan ata o extremo unha convicción, por insensibles que sexan á dor e morte que poidan producir polo camiño. Coidan estar a facer o correcto, ó custo que sexa preciso, e diría que poñen por diante na súa orde de prioridades este obxectivo antes có seu proveito. Trátase desa puxanza emocional que gañaría unhas eleccións en época ruín; e xa sucedeu. Evidentemente, este comportamento merece os barrotes dunha cela para evitar estragos. Pero o que é maldade, vexo máis nun empresario que contrata en negro ou nun funcionario que denega un subsidio por preguiza de mover papeis.
O mal non está aí, penso. Se hai que procurar un símil actual, está nesas situacións nas que se lle fai a vida imposible a alguén ata que o fan ir dar á consulta dun psicólogo ou ó peitoril da ventá dun décimo. No comportamento dos acosadores non hai un interese material nin a busca da consecución dun logro que se coide grandioso ou finalmente beneficioso para aqueles ós que en principio se prexudica. Sinxelamente, se outra xente atopa o pracer en gastar preservativos ou en devorar bolsas de aperitivos industriais, eles atópano na destrución. O mal non require insensibilidade, senón todo o contrario.
Pero a Julia Navarro seguramente non lle é allea a efectividade de dicir que o mal é distante. A comodidade é un ben escaso e o engano é motor de progreso e noites de moito chunda chunda.

martes, 1 de marzo de 2016

A putada inevitable da non compracencia


Infórmome por Diego Manrique de que Chrissie Hynde, a cantante dos Pretenders, vén de tirar autobiografía. Non puiden lela, así que vaia por diante que me guío polos comentarios do xornalista. Podería ela falar de moitas cousas, como é corrente que fagan as figuras do rock hoxe, ás veces con máis candor ca sentido, pero opta por falar do que coñece (sinxelo e case sempre efectivo consello para un escritor, por certo). Pinta a súa mocidade dun xeito que tal vez non guste a moitos mitificadores da chamada época da contracultura. Por unha banda, está a súa teima en censurar o uso das drogas, que neste caso é un pouco coma querer asociar o xogo de Neymar co antigo respecto británico polo contrincante. Pola outra, a idea que se desprende das súas descricións de tipos humanos: que aquilo era un fervedoiro de cretinos con pene e de cretinas con vaxina. Mesmo se culpa dunha violación que padeceu a mans duns motarras en Ohio, por temeraria. Imaxino (se a houbera) a unha "ídola" do rock actual (se houbera rock nas radiofórmulas) facendo o mesmo ca ela de aquí a 30 ou 40 anos. O resultado sería menos biografía ca panexírico de vivos e mortos centrado en raza ou sexo, absolutamente acrítico coa idem ou co idem que defendería. Algo semellante ó que fan no cinema algunhas actrices ou Idris Elba e máis Spike Lee no tema das porcentaxes de representación.
A señora, que fai 65 anos pero nunca é tarde, non pretende compracer, antes ben, se cadra todo o contrario. Pode ser unha estratexia de amortización do anticipo editorial, non digo que non. E malia iso, sigue demostrando que hai actos tan desagradables coma necesarios. Coma cagar de campo, se se quere.
Quen escolle non ser compracente escolle o camiño da chuvia a caldeiros sen paraugas, porque a esixencia social, familiar, laboral, etcétera é a compracencia, mal entendida en ocasións coma coherencia. (Só na convivencia de parella se fai, con moderación, a excepción non escrita, a xeito de contraveleno para a rutina). Quen recunca na non compracencia fai con frecuencia o oposto ó que se espera que faga. Perigo. É máis un impulso ca unha actitude. Sabendo que a un lle pode custar caro, e ó tempo que non podería ser doutra maneira. Os non compracentes fican dobremente a mercede da sorte.