A pel de Cristo

Para escritores da escola do supervendas internacional, a primeira liña dun relato debe ser impactante. Segundo ese método, eu debera comezar escribindo que coñecín a Cristo. Así, sen máis.
Porque o coñecín. Sendo moi neno, na ala infantil dun hospital hoxe inexistente, tiven por compañeiro de cuarto durante un tempo que me pareceu terriblemente longo a un neno louro e fraco chamado Cristo. Se algo sei lembrar del é a diferencia notable do grosor das nosas peles. Na miña casa xogabamos ó brilé con botellas de lixivia baleiras por un prado adiante e había que liquidar a paus as ratas do faiado, de pelame espeluxada, grisalla coma a cinza. Cristo non levaba nada ben que os outros nenos miraramos filmes de gánsters (estabamos moi afeitos ós tres rombos prohibitivos para audiencias infantís) no televisor do hospital pola noite: acababa debaixo da cadeira en posición fetal coas mans nos oídos para non oír o ratatatatá das metralletas Thompson atronar as rúas de Chicago. Ás veces dáme por pensar que terá sido del. Imaxínoo coidando daquela nai súa que o trataba coma se fora de vidro, ou dirixindo algunha multinacional. Si, vale. Non é orixinal. Era por facer o gracioso.
Logo coñecería outros Cristos: nenos ós que lles está vedado o tacto do pelo dun can por parte de proxenitores histéricos ou lectores de demasiadas revistas, ata que eles mesmos rexeitan a idea con pavor. Nenos que medraban temerosos de case todo, non foran facer unha rascadela no xeonllo. Coma se esa distancia de verdade os fora salvar do malo que tivera que vir. Sei que, para moita xente, esta é a era da (hiper)sensibilidade. Para esta xente, o medo non é á trabadela que un can lle poida dar ós seus fillos, senón ó machirulo, ó “insolidario”, ó violento. Entenden coma unha actitude distante cara eles que se lles diga que teñen forza dabondo para poder con calquera pena que se lles presente, co tempo e sen ansiolíticos. Pretenden, por contra, que os metan na cama e os tapen para non colleren frío, como Cristo e máis eu colleramos. Están expostos a que mesmo os dentes dun pequinés sexan capaces de ferilos de morte.

A empatía dos paiolos

Eu facía o sexto curso da antiga E.X.B., penso. El repetía varias veces xa. Era un paiolo d'A Garaballa, un barrio das aforas da cidade coñecido pola súa elevada porcentaxe de residentes de mala morte. Case sempre vestía un xersei de la e uns vaqueiros elásticos de cor violeta, horrendos de por si e máis aínda co seu corpo de balea metido dentro. Aparte de paiolo, era un dos sete ou outro matóns do colexio ós que consideraba inimigos persoais meus. Debido á desvantaxe numérica moi evidente, cada vez que me facían algunha, eu tiña que apandar con ela e vía. Pésima estratexia sería sacar os puños. Eu era bastante parvo a esa idade, coma calquera neno, mais tanto xa non.
Un día vin a ocasión de lle devolver ó paiolo algo do que levaba el repartido na miña persoa. Nunha clase de plástica que se trasladou a unha aula diferente da habitual, aproveitei para lle coller o sitio que deixara reservado. Sóubeno en canto me sentei, porque mo dixeron os que ocupaban as outras cadeiras, con cara de can. Pouco tardei en decidir ficar. Por algunha razón, coidei que libraría ben daquela, malia a ausencia de garantías neste sentido: a clase remataría coma todas, e había unha porta de saída que ningún profesor controlaba xamais. Non é ningún segredo que non se consideran pagados para tal cometido.
O mangallón alporizouse todo cando atopou o sitio collido, e quixo chegar ás mans. Acabou expulsado pola profesora. O máis chamativo de todo non foi iso, ata certo punto predicible. Foi que o resto dos que sentaban á mesa, moitos deles amigos meus, viraron na miña contra. Pasaron a me tratar coma a un intruso abominable. Para cando botei contas e souben que, como moito, daría podido con tres dos oito matóns que me agardarían fóra, xa eles me deixaran ben avisado disto cunha actitude que lindaba cunha satisfacción sinistra.
Eu non o comprendín entón, nada. Só sabía que tería que correr, e tal foi o que fixen ó final da clase, non ben un dos meus ex amigos avisou a berros ó paiolo de que eu estaba saíndo pola porta. E corrín, madía levei. Aínda cargando cunha carteira de escolar das de antes (é dicir, varios quilos de libros e libretas), non me deron alcanzado. Voei coma a bolsa de plástico de American Beauty, pero sen tanta gracia e a máis velocidade.
Como digo, todo aquilo desconcertoume terriblemente. Naquel momento, non me decatei de que estaba a vivir un anticipo do futuro. Hai a quen lle custa comprender que un acusado de corrupción sexa ovacionado por unha multitude á súa entrada ós xulgados (acusado, non convicto; pero se non hai razón para condenalo antes do xuízo, tampouco para levalo á cadeira da raíña). "Se vistes un traxe, tes boa fachada e sabes falar, a xente cre o que sexa", dicía Criswell a Ed Wood no filme de Tim Burton. Criswell, coma Wood, existiu na vida real: foi aquel vedoiro improbable tan aplaudido na televisión ianqui dos anos 50-60 por dicir cousas coma que nos anos 70 habería colonias terrícolas en Marte. Que acontecera naquela aula? Pois que o paiolo, ó seu xeito, era Criswell, e eu non.
Volvería ver, moitos anos despois, a este paiolo. Vestía un traxe de barrendeiro e xa era do meu tamaño. Xa vedes o lado positivo do asunto: que nada dura para sempre, e menos a empatía dos paiolos.

As imaxes ideais (fóra cos nostálxicos cursis)

Foto: Ben Kerckx

En The Naked Jungle (en España, "Cuando ruge la marabunta"), hai entre o máis interesante do filme unha escena na que Eleanor Parker descubre que a hostilidade do seu marido por poderes, un Charlton Heston obsesionado con nunca ceder á debilidade, se debe á súa teima en intentar atopar nela algún defecto. Christopher Leiningen, que así se chama el, botou media vida na selva coa lama ata os xeonllos, erguendo unha plantación de cacao a golpe de vergallo sen apenas ter con quen falar na súa lingua (ata o punto de case esquecela). Tal vez por isto, desconfía das imaxes ideais. Nese sentido, eu compréndoo, malia que o motivo del fora outro. O defecto que sospeita nesa descoñecida escollida por seu irmán e enviada por un río tropical arriba é o de ter sido antes muller doutro home, algo que, por dignidade mal entendida, el non atura.
Onte en El Progreso falaba Isidro Novo do tempo no que tratou a Carlos Oroza, o defunto poeta, pintor e non sei que mais cousas. O retrato que del facía non difería moito do de calquera suplemento dominical: home alegre, mais de carácter complicado, pobre en cartos, máis rico nesa vida social que da rendemento económico para subsistir e, sobre todo, un sedutor, esa figura idolatrada por nostálxicos cursis. Oroza disque era efectivo en tal mester ata o extremo de ser quen engaiolar unha camareira comparándoa con Tetis. Mérito ten. Mais unha razón pola que non envexo a quen é hábil na sedución aparece na parte referente ás relacións sentimentais (moi sentimentais) do poeta: breves as máis delas e cheas de zapatos de muller voando en dirección á súa cabeza. Non entendo que sexa de loar quen, por moito que “gañe” algo nada doado de gañar, e con frecuencia con máis fume ca lume, non sexa quen de conservalo despois. Niso, moitos sedutores son coma Leiningen, só que este soubo recapacitar a tempo. E Eleanor ficou.

O que pensará o deserto

A Jack Arnold prestáballe, desde os seus tempos de westerns, traballar nos desertos do sur dos Estados Unidos. Alí tirou proveito das súas posibilidades estéticas, considerables para un orzamento bastante reducido. Filmou Tarantula, que seguía o camiño aberto pouco antes por Gordon Douglas con Them! (en España “La humanidad en peligro”, cunha dobraxe de comezos dos 60 que era un encanto; mesmo Alfredo Landa tiña un papeliño). Foron dous exemplos tanto de ciencia-ficción belicista nada sofisticada coma, e creo que pesou máis, de aporte sustancial de maxia ás vidas cotiás de moita xente.
Tamén Sam Shepard gusta destes lugares. No cinema, non hai máis ca ver París, Texas (para quen lle interese, o DVD de Filmax, ese con Nastassia Kinski con xersei frouxo de angora fucsia na capa, trae audio en galego, sen especificalo na caixa). E na literatura, xa en Crónicas de motel ou en Cruzando el paraíso se nota o po das estradas que el mesmo botaba meses a percorrer polo país adiante, escribindo hoxe desde Fredericksburg, mañá desde Homestead Valley. Fai parecer atractivo algo tan tremendamente desolador e fatigoso como é a viaxe permanente.
No deserto non abundan as estruturas complicadas, agás, se acaso, no de Nazca, no Perú, coas súas figuras debuxadas na area para contemplación desde as alturas por parte de humanos ou quen sabe o que, se atendemos ó criterio de Cuarto Milenio. Malia que algún fora antes océano, e malia que albergue máis vida da que aparenta, aí está, elemental. Paciente, escoita as diatribas dos artistas que presumen de que canto máis complexo é algo, máis esperta o seu interese. E non se sabe o que pensará, porque mantén conxelado o sorriso amable e non di nada.