luns, 26 de outubro de 2015

Sinceridade de altofalante


Foto: Linnaea Mallette

Xesús González Gómez é unha excepción ben agradecida na crítica literaria galega. É home que, cando di algo, da a impresión de que ese algo é xusto o que quería dicir. Contáronme dun adestrador que, nas roldas de prensa, poñía o seu equipo polas nubes; en cambio, preguntáballe sobre o asunto un amigo tomando unha cervexa e el abaneaba a cabeza e murmuraba, con desalento: “Non hai calidade”. González Gómez é un adestrador que todo o pía diante dun micrófono, e cun altofalante se for preciso. Isto ten o seu lado bo e o seu lado malo, naturalmente: gañas inimigos e espiles ó persoal. Pero que carallo, polo menos é outra cousa.
O outro día falaba el en Biosbardia do moito que lle desagradan as opinións de moitos escritores en galego ultimamente a conto das liñas editoriais en Galicia. Salvaba a Marcos Calveiro (que viñera dicir, no mesmo portal, que non había que mudar nada dentro, só fóra); o dos demais, parecíalle falar barato. Criticaba que eses escritores viñeran dicirlles ás editoras o que estas tiñan que publicar. Rexeitaba, pois, toda crítica ó seu criterio, supostamente intocable, cos argumentos de que o principal nunha editora é manter o negocio aberto, sobre todo nestes tempos (En que tempos, digo eu? Cando foron bos tempos para os libros?) e de que os que as critican o fan por egoísmo, porque non editan o que eles escriben. Aparte, parecíalle mal que llelo dixeran “sen poñer [os escritores] un can”.
Por unha banda, non se pode culpar a moitos escritores de cuestionar as liñas editoriais. Semella moi obvio que son mellorables, ou seméllao para min. Na cuestión do egoísmo, abstéñome de botarllo en cara a ninguén: non sempre está claro que quen se lamenta de que non se lle conceda unha oportunidade non a mereza. Sobre o aspecto económico, se un editor desexa gañar diñeiro, a suxestión máis atinada sería que se adique a producir manuais técnicos, prensa deportiva ou rosada e prospectos de medicamentos. Ós escritores vénsenos dicindo que non contemos con gañar cartos. O mesmo, malia que pouca xente o saiba, é aplicable a un editor de ficción literaria cun mínimo interese nese adxectivo, por norma xeral.
Pola outra, non vexo afortunado que se esixa a un autor, se quere publicar, que pague do seu peto a edición tratándose dunha editora non adicaba á autoedición. Este fulano xa espreme os miolos nunha tarefa que é esgotadora mesmo se o resultado é un libro cualificable de malo, a xuízo de cada persoa, non convén esquecelo. Se tamén debe facerse cargo da edición, impresión, distribución e promoción existindo entidades ás que se lles supón adicadas profesionalmente a tales cometidos, velaí unha pregunta que non é preciso transcribir.
Deixo para outro día un feito insólito que se da neste tema: que un crítico literario dea as mans cun editor.

luns, 19 de outubro de 2015

A humana trapallada, gracias a Deus


Foto:  Peter Griffin

Gonzalo Pérez Jácome, do partido Democracia Ourensana, acusou hai pouco a Xosé Manuel Baltar de forzar un equilibrio moi peculiar nas contas da Deputación de tal provincia. Supoñendo que estea o primeiro no certo, o segundo tería dado instrucións para que as cifras dos resultados contiveran ou remataran exacta e exclusivamente no número sete, xa houbera que inflar facturas, disimular gastos e o que fixera falta. Tal número sería fetiche para o señor Baltar, segundo a prensa. Como por aquí hai tempo que deixou de ser novidade (que non motivo de indignación) nun gobernante a contabilidade creativa, reparo no insólito das características da trapallada. Decepcióname un algo que se trate do número 7. Polo menos, o señor Baltar podía ter a deferencia de empregar o 9, o máxico por excelencia segundo a Cábala e na tradición céltica que lle debera ser máis próxima. Amosar certa cultura non ten por que ser sempre visto coma un acto de pedantería ou consecuencia da falta de actividade sexual.
E ó tempo, hei de recoñecer que me marabilla esa peculiaridade. Hai que ter en conta que esta disque é a época na que o primeiro para unha persoa sen o porvir garantido sería o obxectivo material, ou sexa, os propios intereses, e o demais quedaría supeditado a iso. Onte mesmo linlle ó filósofo Rüdiger Safranski definir a Andrea Merkel coma una persoa “sen ideoloxía”; claro que non sei se lle hai que prestar moita atención a este home: tamén aprecia nela ausencia de vaidade no exercicio do poder.
En fin: impulsos coma este do señor Baltar coa súa teima irracional cun número ou o daqueloutro, non lembro se político ou empresario deses que levan no peto unha presa de billetes presos cunha pinza metálica, que consultaba a unha suposta vidente á procura de guía para os seus vindeiros movementos, coido que poden ser considerados atavismos. E menos mal. O ser humano semellaba destinado a se converter nunha máquina antes mesmo da chegada das máquinas destinadas a se comportar coma humanos. Nunha sociedade, tránsito de economistas, técnicos e analistas financeiros, na que se pretende obrigar ó cidadán a saber detectar posibles calotes bancarios porque o Goberno, ó contrario do que sería o seu deber, non pensa impedilos, que maneira ía haber de sobrevivir aparte de se converter nunha computadora andante? Mais estas reminiscencias do ser primordial, ese número 7, esa vidente, son coma eses relampos de consciencia rebelde do heroe dun filme de ciencia-ficción ó que o vilán hipnotizou para que cumpra a súa vontade. Dan pé para unha ilusión que, con todo, non sei canto tardarán en me arruinar.

luns, 12 de outubro de 2015

Se a Baltasar lle morrera o camelo


Foto: Peter Griffin

A Jonathan Franzen déronlle unha pouca estopa crítica a conto da publicación da súa última novela, Pureza. Obxectáronlle, desde unha páxina do Guardian e outra do Harper's, a suposta negatividade da imaxe das súas personaxes femininas. Non lles importou, polo que se ve, que estas sexan centrais na trama. Franzen obrou aquí de neno ben educado na corrección política, sen recoñecemento.
O pero consiste en que as mulleres desta novela non se conducen de xeito moi admirable nin intelixente. Nelas abundan inseguridades, frustracións, decepcións e manías. Nada que non sexa do máis común neste mundo hoxe, onte e aventuro que desde hai milleiros de anos. A única noticia que se coñece de mulleres carentes destes lastres descualificantes chamados defectos humanos figura na Biblia; a virtude milagrosa desta Señora é ben dubidosa desde o punto de vista racional.
Franzen defendeuse co argumento de que cómpre saber diferenciar ficción de realidade. Coma se o retratado na súa novela non fora perfectamente realista. Paréceme un movemento temeroso de contrariar, coma dicirlle a un neno caprichoso de familia mileurista/subsidiada en Reis que o regalo carísimo que pedira non chegou porque tiña que traelo Baltasar e morreulle o camelo dunha hernia polo camiño.
Lin en algures un retrato doutro escritor, Roald Dahl, moi coñecido pola súa obra para nenos e rapaces (e menos polo resto, igualmente relevante). Dicíase alí que morrera “tramando canda os nenos unha conspiracións contra os adultos” ou algo polo estilo. Pois motivo hai para pensar que o logrou, post mortem e de xeito máis sutil ca unha revolución “física”. Ese lado infantil, irracional e intransixente, está a impoñerse en moitos humanos que xa non precisan amosar o carné de identidade para mercar unha botella de alcol destilado e poden guiar un coche, dirixir unha empresa ou entrar nunha lista electoral. O que lle ronca o nabo é que non fican nas súas casas coas persianas baixadas, como sería comprensible en alguén que coida ter nacido nun mundo que non lle corresponde. Polo contrario, poden e con frecuencia queren tomar parte nese mundo que, ó tempo, rexeitan cunha perrencha de calibre 30 se non se axusta á idea exacta que del teñen, algo que moi raramente ocorre.

luns, 5 de outubro de 2015

A moda da pedrada


Foto: Steve Buissinne

A cada punto se vai acrecentando a sensación de que se leva a inconsciencia como volven levarse os pantalóns rachados nos xeonllos entre as adolescentes. Hai veces que vou pola rúa e, a cada persoa coa que me cruzo, imaxínoa gustosa de recibir, perante calquera problema ou responsabilidade, unha pedrada na chola que a deixara fóra de combate durante o tempo que o inconveniente tardara en se resolver por mediación divina ou de terceiros. Cústame evitar pensar tal nun lugar (cidade, comunidade, país) no que unha simple festividade se converte nun fenómeno de multitudes e semella inspirar unha felicidade catártica, diríase a rentes do histerismo. Non en van é moi común, por exemplo, que certos médicos invoquen, como pretexto para a súa escasa ou nula comunicación co paciente, o dereito deste a non saber. Estes médicos son os típicos representantes do colectivo a nivel autonómico ou nacional, que dan a cara para os medios cun sorriso de dentífrico e aconsellan pedir cita antes de que doia; o que atende no centro de saúde é invariablemente máis pedestre: reprocha que non doia máis, tal vez, cala polo demais, receita medicamentos e expulsa da consulta con amigable desidia.
Dígoo a conto da lea que se armou ó saberse que a Volkswagen manipulou os sistemas de varios modelos para ocultar ata a metade das súas emisións reais de dióxido de carbono á xa moi maltreita atmosfera. Dígoo por isto como podería dicilo polos triunfos electorais de partidos políticos cunha podremia de tránsito ilegal de diñeiro e agasallos indebidos de dominio público. En ámbolos dous casos, trátase de enganos ben puerís. No primeiro, un condutor que de verdade crera que un bicho de varios centos de cabalos e carrozaría XXL queimaría o mesmo combustible ca un utilitario coma unha caixa de zapatos tería que ser ben inocente, o mesmo có votante que obviara as evidencias de mortos nos armarios do seu partido. Ou ben, e coido que vai máis por aí, voluntariamente cego.
Porque si. Fáiseme difícil imaxinar unha sociedade hedonista onde a saída laboral estándar é a escolla emigración ou oposicións, pero tal parece. Sexa por preguiza ou por sensación de demasiada distancia respecto ó que debera ser próximo, a reacción é a capitulación. Coma na canción aquela de Blur, dáse por boa calquera cousa con tal de chegar á casa, café e televisión. E pedrada. Se, ó acordar, o mal está onde o deixaron, sempre queda a opción digna de botar pestes cun estupor moi ben logrado, coma se se acabara de chegar e se atopara a casa revolta sen razón aparente. Que sexa a casa propia e se finxa non ter visto entrar ós ladróns, xa vai nos impostos.