luns, 28 de setembro de 2015

(In)dependencias


Foto: John Kovacich

Estamos na terraza da cervexería As Landras, que adoitaba ser centro de reunión de deportistas lucenses. Cando o Prone participaba na Copa de fútbol sala, nos tempos do ladrillo, algúns xogadores de fóra sentaban por alí a apostar cantos días seguidos duraba en Lugo o bo tempo: non máis de tres, coido que apuntaba Javier Orol. (Coma se me lera o pensamento, vexo entrar un futbolista do C. D. Lugo ó local.) Nunha pantalla, o Dépor está a meterlle 3-0 ó Espanyol. Os meus dous amigos, sentados a unha desas mesas metálicas horrendas, están a falar de oposicións. Volven suxerirme que prepare unhas: un deles, de seguro que sen malicia ninguna, aventura que daría un bo funcionario de prisións. Saio do apuro repetindo o contido dunha hipotética cinta gravada no caletre, rutineiro e sincero, acerca de incompatibilidades e inutilidades a partes iguais.
O da suxestión pouco afortunada, que non chega ós trinta anos, anda a estudar nunha academia. Igual facía o outro, ata que atopou un choio de moitas horas e tivo que abandonar os temarios a risco de que lle rebentara o pote. Pois un soldo máis ou menos suficiente non o libra de ter que botar contas arreo e ir case sempre co tempo demasiado xusto.
O primeiro, a propósito da situación do segundo, remata reparando no engano do sistema, como se dicía antes. Estráñase de que a vida adulta sexa unha máquina de crear necesidades e preocupacións, sen pausa, cando ó imberbe sen dirección definida por desafiuzar da casa dos pais se lle promete que o esforzo maior, a risco de sacrificar moita vida e praceres, que supón traballar para acadar un emprego estable lle traerá a satisfacción completa das primeiras e a desaparición das segundas.
Nun xiro repentino, o meu amigo pasa falar das eleccións catalás. Ás veces ten saídas así, nas que se amosa vivamente interesado en asuntos sobre os que un xamais lle oíra pronunciar palabra; non estou seguro de que sexa consciente do certo desconcerto que provoca. Tampouco llo pregunto, mais ocórreseme que o seu inconsciente ben puido establecer unha conexión entre ámbolos dous temas, ou ben que el mesmo sexa claramente consciente da similitude moi obvia entre eles. Tanto nun caso coma no outro, dáse un discurso irreal que reduce o funcionamento da existencia, unha vez feito o Sacrificio, a unha especie de episodio infindo de debuxos animados, e un público que lle da creto cunha inxenuidade inimaxinable na ficción máis improbable. Explicación non a teño clara. Se cadra, é que o famento chegou a tal punto que confunde unha rocha cun molete de centeo.

luns, 21 de setembro de 2015

Confianza na coitela


Foto: Talia Felix

Onte pola mañá leo no dominical de El País un artigo de Gabriela Wiener acerca dun grupo feminista madrileño que se fai chamar Scum Girls (as Mozas Escoura, en tradución aproximada). A fotografía amosa unha das súas manifestacións. Na pancarta que levan arrastro polo asfalto hai rotulado o lema “Somos malas, podemos ser peores” ou algo semellante, e debuxada a figura dunha moza termando dunha coitela. Disque unha das actividades do tal grupo consiste en se situar nalgún curruncho e “chamar a atención” (intúo que aquí Wiener, por simpatía, e non sei se tamén por camaradería, emprega un eufemismo) dos homes que pasan, que disque responden a esa chamada de atención con loas ás súas estampas e invitacións máis ou menos groseiras a chegar á terceira base, como diría un adolescente segundo certo cinema ianqui dos 50-60. Algunha das Scum rexistra todo en vídeo para penduralo logo nas redes sociais como proba da vixencia da cousificación. A falta de aclarar a natureza desas chamadas de atención, e sospeitando que serán máis ca ofertas para participar nunha enquisa, e se os homes que responden a elas o fan en serio ou coa chanza que tal vez presupoñan á actitude das mozas, a miña reacción habíaas decepcionar. Se chegara a pasar por aló neses momentos, veríanme seguir sen determe, incapaz de termar da risa, perante o ridículo da situación. Supoño que son un home extraordinario. O chiste é que, interrogada unha das Scum Girls acerca do xeito en que os varóns do seu entorno ven o seu grupo, confesa: “Cada día temos un problema con eles. É esgotador”. Diríase que fala con pesar e abraio. Coma se de certo non comprendera que empregar unha coitela como explicación de intencións e ideoloxía pode xerar certas tensións e reticencias. Se cadra a mensaxe se dirixe a homes non dabondo sutís para percibir esas connotacións en tal símbolo.
Despois, contra a noite, ceando, deume por mirar un telefilme. Adoitan ser moi dixestos. Os protagonistas eran unha parella, o típico. O papel dela era bastante plano: a muller inxenua que se namora do asasino sen saber que o é. El era un escritor de certo éxito e temática criminal coa estética estándar de literato televisivo-cinematográfico: a medias entre bohemio de Zara e político aznarista deses co cabelo longo pero ben lavado. Ó que se vía, o paisano érache boa prea: unha vez que enredaba a unha muller, adicábase a manipulala sentimentalmente ata afastala de familia e amizades e volvela tola de todo. Nada sorprendente nun telefilme; o desexable para un non incondicional como son eu tería sido un comportamento máis orixinal. Mais non, para satisfacción de centos de miles ou millóns de telespectadores, femininos na súa maioría, de seguro. Un telefilme sustenta o seu éxito en dicir á súa audiencia xustamente o que esta desexa oír. Para o caso, que os homes con inclinacións artísticas, e permítome a arroutada de engadir que intelixentes, son uns rariños perigosos. Moito.
É curioso como individuos en teoría tan distantes coma as mozas integrantes das Scum Girls e tantas amas de casa de mediana idade e mentalidade conservadora poden chegar a ter tanto en común. Para o pistoleiro dos filmes do Oeste de Sergio Leone, o revólver era o seu mellor amigo, o único no que sentían que podían confiar. Tanto para unhas coma as outras, a amiga é a coitela.

luns, 14 de setembro de 2015

As paixóns inflamables (e prescindibles)



A Gerard Piqué, central do F. C. Barcelona, moitos seareiros levaban tempo a asubiarlle non ben tocaba a bola nos partidos da selección española como local. O motivo, parece, non era tanto que se tivera el manifestado a prol do referendo catalán (nunca a prol da hipotética independencia, por certo), coma o seu xeito de celebrar os triunfos do seu equipo. Sobre isto opino que fixo unha exhibición de mediocridade. Non hai peor celebración do éxito dun ca lembrar o fracaso alleo. Semella Piqué ser dese tipo de deportistas que entenden que non hai contrincantes, senón rivais.
A cousa non debera dar para máis, pero a tal punto chegou a teima da prensa da rama Tomás Roncero que tivo que saír explicar en rolda de prensa os seus actos. Seica a súa declaración máis destacable foi que el sempre se alegrará da derrota do Real Madrid e que non vai mudar de comportamento. Sobreentendo o engadido non transcrito de “porque eu son así”.
Cando revelou Gerard Piqué esa súa paixón que o inflama ata o extremo de lle tirar momentaneamente a dignidade, case repetín en voz alta unha desas frases de cinema que lle quedan cravadas a un na memoria e saltan coma resortes con demasiada frecuencia ó escoitar unha defensa orgullosa dos propios defectos. É de Calle Mayor, de Juan Antonio Bardem, nesa escena na que o forasteiro novo conversa co escritor vello sobre os mozos da vila, na que o primeiro está de paso con proxectos importantes nas mans e o segundo, home de volta de case todo, aspira apenas a un retiro espiritual. E di o escritor que “Cumpren co seu traballo, mesmo ben, se se quere. Aparte diso, ningunha inquietude”. Omite as brincadeiras crueis a mulleres solteiras inxenuas, porque non é inquietude, senón pasatempo de sabor forte para non notar a falta de sal na vida.
A definición pode moi ben aplicarse sesenta anos despois a boa parte da poboación española entre Estaca de Bares e Gata, e entre Puigcerdà e Tarifa. Personificación axeitada dela é o mesmo Gerard Piqué. Cumpre sen problema co que del se espera. Aparte diso, encarreira as súas forzas cara obxectivos daniños se se quere, prescindibles como mínimo. E non me refiro ó gusto polo fútbol.

martes, 8 de setembro de 2015

Antes mortos ca comprensibles


Foto: Peter Griffin

Botei agosto e comezos deste mes mirando os preto de 120 episodios de o, a culpable de que algunhas series televisivas pasaran a considerarse por moitos pouco menos ca obra de deuses, enviadas para o vulgar humano tratar de atopar nelas un sentido da existencia que non fora 42, como proclamaba un computador en certa novela paródica de ciencia-ficción, non lembro se en ¡Tierra!, de Stefano Benni, ou unha de Douglas Adams. Non lembraba eu ter seguido Perdidos coa frecuencia necesaria no seu día (entre 2004 e 2010), de xeito que quería saber que fora o que xustificara que millóns de persoas apareceran con olleiras á mañá seguinte á emisión do derradeiro episodio, de madrugada en España. Episodio que para min foi o final máis desafortunado imaxinable, por certo, e por moito que se pretendera transmitir a idea contraria.
A serie trata inicialmente da caída dun avión de pasaxeiros nunha illa remota, e dos esforzos dos superviventes por seguir a selo malia os estraños perigos que oculta a foresta. O argumento irá variando conforme pasan as tempadas: primeiro aventura, decontado intriga e, na sexta e última, puro misticismo a forza de diálogos crípticos pronunciados en actitude serenamente alucinada. Estas viraxes non deixaron indiferente a opinador ningún: para uns é unha xenialidade, para outros, un sarillo. No que case todos coinciden é nos numerosos cabos soltos: enigmas que ficaron apenas esbozados, sementados ó longo dos capítulos coma un rastro que remata en ningures.
Houbo quen, unha vez concluída, procurou aclaracións ó respecto nos responsables da serie. Mais, en entrevistas con Damon Lindehof e J. J. Abrams, estes limitáronse a refutar teorías alleas e a dicir que todo o non explicado tiña explicación, sen indicar cal era. E así ata hoxe, se non estou mal informado.
Nestes casos de pretensión de escuridade, que non se dan soamente na creación de ficción televisiva nin moito menos, non podo evitar sospeitar que esa persoa que sorrí arteira/beatífica, coma dicindo “déixoo á vosa imaxinación, á vosa intelixencia”, non dispón en verdade (polas razóns que sexan, que non cuestiono) da resposta que se lle reclama. Podería ter feito coma Akira Kurosawa ó ser interrogado acerca da mensaxe de filmes coma Rashomon: dicir que non coida que todo deba ter un significado claro, máis nada. É unha excelente maneira de dicir “non sei”. Mais non. O típico e optar por ese silencio suficiente.
Teño dúas hipóteses para esta cuestión. Como digo, pode ser que o silencioso ignore o que se supón que debera saber. Ou ben que o saiba, pero a resposta sexa tan sinxela que tema resultar mundano. Que non sexa capaz de soportar a expresión dun público ávido do transcendental: primeiro expectante, logo perplexa, finalmente decepcionada. Pois non é ningún segredo que moita xente resístese a aceptar que, ás veces, as cousas carecen dun significado claro, ou ben este é demasiado simple para as súas expectativas.
De maneira que aí temos esta persoa, temerosa de que a mensaxe non sexa do gusto de quen a escoite. A súa única saída é o recurso moi actual da pose baleira, case nunca cuestionada. Facelo é arriscarse a ser considerado ese augafestas estúpido que se nega a entrar no xogo: a tratar de adiviñar o que se lle poida estar querendo dicir, que pode ser calquera cousa e nada ó tempo.