mércores, 25 de maio de 2016

Os cabalos de Verhoeven


Souben que Paul Verhoeven seguía vivo cando reapareceu hai pouco nun festival de cinema. No seu filme, unha muller é violada con estraña frecuencia na súa propia casa por un encarapuchado, sen que ela pareza facer nada por evitalo unha vez acontecido. É todo moi Verhoeven: as baixas paixóns. Neste sentido, opina o director que o ser humano en nada difire dun cabalo. Discrepo: os cabalos non dirixen filmes, aínda que algún ben puido ter escrito a premiada nalgúns certames de novela que eu sei. Non dei evitado a tentación de dicilo; segundo Oscar Wilde, a mellor maneira de facelo é caendo nela.
A idea de Verhoeven, sen ser de todo atinada, achégase moito á realidade. Hai moito tempo que aquí as eleccións se gañan ante todo por medo, a emoción máis instintiva, e polo tanto máis próxima ó estado animal, que poida haber. Cando non, os dirixentes gobernamentais, coma calquera líder ou persoa de confianza en xeral, escóllense ante todo por simpatía ou sensación de seguridade (adoitan ir unidas), que combate o medo. Maniféstase admiración por quen, procurando buscar a xustiza, indica co dedo a calquera sen lle importar de quen se trate. Mais, cando esa acción allea á servidume lle trae represalias, é abandonado á súa sorte e del coméntase, acaso con certa tenrura, que foi estratexicamente torpe. Como moito, imprímense algunhas camisolas coa súa cara estampada na dianteira, unha vez morto. Por iso, probablemente, sexan tan poucos os aspirantes a heroe hoxe. Os animais fan o mesmo. Neles non é nada frecuente a solidariedade ou caridade: cando un membro da manda está ferido ou enfermo e frea o ritmo de avance desta, déixaselle atrás para que o depredador o devore mentres o resto foxe. O seu sacrificio en favor do colectivo tampouco será homenaxeado, claro.
O anterior non leva intención de crítica social; non é, polo menos, o motivo principal. Penso no asombroso do feito de que a meirande parte da humanidade non aparente ser consciente do moito que lle imita a un cabalo. Moitos votantes e abstinentes ergueranse o vindeiro 26 de xuño coidándose seres maiormente racionais. En serio. Teño curiosidade por ver como sería todo se un día comprenderan de vez a verdade, e o que tal implica. Non coido trabucarme se digo que daba para un filme posapocalíptico estimable. Podería dirixilo Paul Verhoeven.

luns, 9 de maio de 2016

Infortunio calvinista


Din que de toda situación se pode aprender. Eu aprendín mesmo dos meus últimos anos de instituto, cando me apuntei ó equipo de fútbol sala da mina clase.
Xogar na liga interna consistía en ir unha tarde á semana ó polideportivo do barrio e tratar de emular a Rivaldo con dúas ou tres mozas da clase sentadas nun banco a xeito de animadoras nada insinuantes: vestían de chándal, moi lonxe do estilo de videoclip de 40TV das actuais. Non había adestradores nin pizarras; con frecuencia, o árbitro ou algúns xogadores eran os primeiros desocupados que pasaban por alí, unha vez falseada a acta que habería que levar logo asinada ó profesor de ximnasia. Sucedíanse os marcadores adversos na indiferencia case absoluta. Comezaramos cun 2-1. Logo fora un 5-2. Logo un 8-1. Coido que chegamos a encaixar aínda máis goles nun só partido, marcando apenas un ou dous, con moito esforzo sempre. Eu era o último xogador do plantel. Ninguén me chamara: só viña pola miña conta e eles representaban a súa tolerancia cun par de saúdos efusivos, un ola e un adeus. Apenas unha palabra entre un e outro. O que facía as veces de capitán decidía que eu xogara o último minuto final de cada tempo. Non me estrañaba, sendo eu como era un penedo sen toque nin axilidade; nos partidos finais lesioneime dúas veces por apoiar mal o pé no chan. Así e todo, a miña porcentaxe de efectividade sería ben satisfactoria. Dúas bolas me pasaron entre todos os partidos: a primeira mandeina contra o longueiro; a outra rexeitouna un defensa na raia de gol.  Houbo unha terceira vez que tiven que interceptar cun control coa coxa un pase longo cara ningures, para deixarlla ós pés a un compañeiro e que rematara só a gol.
Malia isto, non houbera máis bolas. Eu era unha anomalía. Era pragmático porque quería gañar. Eles adicábanse a tratar de regatear todo o tempo, dúas e tres veces. Algúns dos contrarios xogaban en categorías inferiores de equipos da cidade e sabíanas todas. As tentativas adoitaban rematar, pois, en fracaso. Eu propoñíalles, en cambio, explotar as súas posibilidades. Na competición só había un porteiro vocacional: o noso, mirade vós, que era bo pero tampouco milagreiro. O resto eran imitadores de Rivaldo colocados diante da rede a desgusto, porque alguén se tiña que poñer. A medida máis atinada para facerlles gol era tirar desde lonxe: co malos que eran, como o balón collera porta nunca as atallaban. Os meus compañeiros nunca me fixeron caso. Seguiron, ledos e teimudos, regate vai e regate ven, intentando meterse coa pelota na portería. Co paso das goleadas en contra, foron virando cada vez menos ledos e igual de teimudos. Tirar sempre polo peor camiño posible levábaos a dar contra un valado. Amoucábanse, encarábanse con contrarios, rosmaban no banco. Mais, cada novo partido, repetían exactamente o que viñeran facendo: bater contra o valado unha vez e outra. Había unha porta no medio e non tiña chave. Non lles interesaba abrila. Se o fixeran, xa non habería escusa para seguir imitando a Rivaldo. Onde estaría a gracia?
Ó remate da competición, deberon quedar dos últimos en puntos. Se fora por goce algo perverso, tal vez disputaran o campionato.
Aquela demostración de auténtica mentalidade lucense, galega, española e europea meridional ensinoume algo, si. Ensinoume que eu levaba razón, e que non me valía para nada. Por contraditorio que poida semellar tendo en conta a natureza humana, a experiencia fíxoseme amarga. E deixoume a curiosa sensación de ser de mentalidade un algo calvinista, co duro que é isto aquí, no Sur.

martes, 3 de maio de 2016

Os cafés abertos de madrugada


Nun relato de Hemingway, hai un vello xordo na terraza dun café, de madrugada. Está a mirar a noite, simplemente. Gusta de facelo. Pode botar horas así. Os dous camareiros do local polo demais baleiro vixíano desde preto, porque cando vai moi peneque marcha sen pagar. Un dos camareiros, mozo aínda, láiase de que o vello pida un coñac detrás doutro, sen traza de parar. Sírvellos á desgana e con desexos de morte. Ten sono, di, e só quere irse deitar. Ten unha familia coa que está moi a gusto, di, e só quere por parte dese cliente irritante un pouco de consideración cara os que traballan ata tan tarde. O outro camareiro, máis vello, da a impresión oposta. Moi tranquilo, explícalle que o vello é moi rico pero apenas ten máis ca iso: a sobriña, a única persoa que mira por el, aínda lle cortou o outro día a corda da que penduraba polo pescozo. El, o camareiro máis vello, tampouco ten máis có seu traballo. Tamén ten unha familia, pero é infeliz. Só desexa manter aberto o café (“un lugar limpo e tranquilo”) aberto para aqueles que, coma o vello xordo, non queren ir durmir.
O camareiro máis vello, ademais de ser o único dos dous que entende en que consiste a hostalería, é unha das persoas máis respectuosas que poida haber neste mundo. A idea de que o ser humano actual alí onde existen smartphones é esencialmente solitario pode valer para adornar un mal artigo da sección de sociedade, non para moito máis. É moi difícil ser unha persoa solitaria hoxe. Se buscades un café coma o descrito na tarde dun 25 de decembro ou 1 de xaneiro, por exemplo, teredes moito asfalto que taconear. Atoparedes aberta algunha caixa de boureo cos mobles de metal e plástico e David Ghetta polos altofalantes. Ningún lugar onde estar en soidade. A sociedade fomenta esta idea tanto coma empurra a quen se axusta a ela cara o gregarismo. O solitario de verdade, o que se atopa sen un só amigo ou cunha familia á que non atura, procura os seus dominios e no vidro da porta coas persianas baixadas o letreiro di “Pechado por descanso do persoal” coma se dixera “Sé alguén normal e vai para a casa”.
Non hai quen respecte a soidade. É temida, que non é o mesmo. Unha das revolucións que querería ver antes de morrer é a aparición de alguén coma o camareiro máis vello do relato de Hemingway. Eu unha vez coidei coñecer un. Proclamábase incapaz de coller vacacións. Que quixera botar un mes no Caribe e ós quince días voara de volta para facer o que lle pedía o corpo: estar tras da súa barra, que era de madeira, coma a meirande parte do seu local, como debe ser. Meses despois, retirouse da circulación: traspasou o negocio a un fulano de sorriso falso que montou un “lounge” na traseira e pecha domingos e festivos.