Baudelaire con navalla de resorte

Chaque jour vers l'enfer nous descendons d'un pas.

Ne cherchez plus mon coeur; les bêtes l'ont mangé.

No ano 89, Sotelo Blanco tirou na súa colección Literaria a segunda colaboración entre o escritor J. A. M. e mailo ilustrador Anxo Baranga, logo de “Un pequeno favor e outros relatos de humor perverso”, aparecido na colección Medusa cinco anos antes. Esta segunda entrega titulouse O ollo pecho e outras historias desagradables. Compoñíana cinco relatos, cada un deles precedido dunha cita de Charles Baudelaire coma a de aí enriba e cada un deles coma unha ladaíña de demente, ou máis ben de enfermo social. O que dá título ó libro resulta ben actual; cito: "Dez anos atrás, un estudante constituía unha ameaza encuberta para o sistema. Hoxe é o anticipio dunha case segura futura inutilidade". Cinco relatos con sabor a sangue, a aceiro afiado, a seme e a fel. É un libro que ten o seu mérito, pois acada a distinción mesmo sen saír do rego estándar da narrativa galega dos anos 80: a prosa poética. Neste sentido, non libra dalgún lugar común propio do xénero, como é, poño por caso, a idealización da muller de poder oculto que para darse a valer precisa dobregar ó home; é o de sempre, un trasunto desa figura idolatrada por algúns deles, máis ben pouco receptivos á poesía, por certo: a nai. Mais estas eivas non chegan a resultar significativas para a intención que se persegue: un realismo ultrasucio e divagante de chutes de heroína e bragas manchadas do que non sería raro que William Burroughs tivera gustado se nacera entre Cambre e Xinzo da Limia.

N'As Pequenas Esquecidas, falo sen pretensión ningunha de transcendencia, e nin sequera de profundidade crítica, desa narrativa galega que, malia caer lonxe diso que chaman “alta literatura”, foi dalgún xeito rompedora, ousada, necesaria e inxustamente enterrada. O ollo pecho tiña que estar aquí, sen dúbida. Na súa contracapa, indican os editores que naquel tempo xa había media ducia de narradores a seguir este camiño “no panorama da narrativa galega, aínda tan pechada en si mesma, tan tímida, tan apegada á tradición”. Seis. Xa vedes que vintecinco anos, para algunhas cousas, supoñen pequeno cambio.

Dos autores, que tiñan fundado no seu día en Barcelona o grupo teatral Terceiro andar, Anxo Baranga, que aporta as dezaseis láminas de trazo violento en rigoroso branco e negro e contraste alto que ilustran os relatos, é o único que semella activo na produción artística. O autor, polo menos para min, é unha incógnita. Ignoro se ficou no barrio baixo outro nome, mais, como J. A. M., o único que podo ofrecervos é a fotografía da lapela

e toda a información que nela figura: que naceu en Peites, aldea do sur da provincia de Lugo. Tamén penso que, se este jicho de aspecto hippie ou beatnik e ollar indescifrable chegara a ler hoxe o que veño de escribir, probablemente pensaría: "Este neutro [cidadán civil, segundo o glosario de termos de slang da última páxina] non ten puta idea".